Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nie było oznak wskazujących na możliwość buntu – twierdzi SG 
• W agresywne działania bezpośrednio zaangażowało się ok. 500 cudzoziemców na 604 przebywających w ośrodku 
• Interwencję podjęli funkcjonariusze SG oraz policyjna jednostka prewencji - użyto gazu łzawiącego, siły fizycznej oraz pałek służbowych
• Bunt zakończył się po negocjacjach z udziałem policyjnych negocjatorów
• Po interwencji cudzoziemcy nie zgłaszali obrażeń. Lekkie urazy odniosło dwóch funkcjonariuszy: jednego  uderzono w głowę, drugiego taboretem w rękę
• Uszkodzenia wyposażenia obiektu nie wpłynęły bezpośrednio na zdolności kwaterunkowe; dokonano już napraw  

Tak dyrektor zarządu ds. cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej mjr Paweł Hołoweńko odpowiedział 1 grudnia 2021 r. na pytania działającego w Biurze RPO Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur.

KMPT z dużym zaniepokojeniem przyjął doniesienia prasowe na temat buntu z 25 listopada 2021 r. w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców w Wędrzynie (woj. lubuskie). W związku z nim zadał kilkanaście pytań komendantowi głównemu SG gen. dyw. Tomaszowi Pradze.

Ośrodek w Wędrzynie był wizytowany przez przedstawicieli KMPT 18 -21 października 2021 r. O wynikach kontroli RPO poinformował KG SG. Atmosfera w ośrodku w czasie wizyty była bardzo napięta. 

Przedstawiciele KMPT stwierdzili wtedy bardzo złe warunki w tym ośrodku, utworzonym na terenie czynnego poligonu wojskowego. Uznano, że nie spełniają one standardów godnego traktowania osób pozbawionych wolności. 

Ogromny stres cudzoziemców budziły słyszane na co dzień odgłosy strzałów i eksplozji – a są wśród nich tacy, którzy opuścili swój kraj w związku z konfliktami zbrojnymi. Może to prowadzić do pogłębienia traum.

Budynki mieszkalne przypominają zakłady karne. Otoczone są zasiekami typu „concertina”. Są one nawet na dostępnych dla cudzoziemców niewielkich placach spacerowych.

Każde wydarzenie nadzwyczajne, takie jak bunt, rodzi wiele pytań i wątpliwości. Dlatego KMPT prosił o odpowiedzi na następujące pytania.

Pytania KMPT - odpowiedzi SG

Czy z wiedzy funkcjonariuszy ośrodka na temat atmosfery wśród cudzoziemców wynikało zagrożenie buntem? 

Do 26 listopada br. cudzoziemcy wyrażali swoje niezadowolenie w związku z pobytem w strzeżonym ośrodku jedynie w formie ustnej skargi kierowanej do funkcjonariuszy Straży Granicznej pełniących służbę w obiekcie w Wędrzynie. Nie odnotowano bezpośrednich agresywnych zachowań ze strony cudzoziemców wobec funkcjonariuszy oraz brak było oznak wskazujących na możliwość powstania buntu. 

Czy przed buntem pojawiły się jakieś symptomy mogące świadczyć o jego przygotowywaniu? 

Nie zauważono żadnych symptomów. 

Czy w placówce przebywają cudzoziemcy zakażeni koronawirusem? Jeśli tak, to gdzie są izolowani? 

Blok mieszkalny o numerze 207B został przewidziany jako blok-izolatka dla osób zarażonych koronawirusem. Z uwagi na liczbę osób zatrzymywanych, oraz fakt, że Strzeżony Ośrodek dla Cudzoziemców w Krośnie Odrzańskim wraz z pomieszczeniami mieszkalnymi w Wędrzynie jest jedynym ośrodkiem strzeżonym o profilu męskim, izolatkę przekształcono na blok dla cudzoziemców przyjmowanych, którzy nie odbyli obowiązkowej 10-dniowej kwarantanny. W chwili obecnej cudzoziemcy z pozytywnym wynikiem przebywają w pomieszczeniach przeznaczonych dla osób zatrzymanych w Krośnie Odrzańskim. Natomiast z uwagi na cudzoziemca, u którego stwierdzony pozytywny wynik na COVID-19 cudzoziemcy z bloku 206 B objęci są kwarantanną. 

Czy po wizytacji KMPT liczba funkcjonariuszy pełniących służbę w ośrodku została zwiększona? Jeśli tak, to o ile? 

Od dnia wizytacji przedstawicieli KMPT liczba funkcjonariuszy pełniących służbę w Ośrodku została zwiększona o 54 funkcjonariuszy oddelegowanych z innych oddziałów SG

Czy w okresie poprzedzającym bunt z ośrodka usunięto cudzoziemców w związku z przymusowym wykonaniem decyzji o ich zobowiązaniu do powrotu? Jeśli tak, proszę o wskazanie liczby cudzoziemców oraz państw, do których mieli zostać odesłani.

W okresie 2 tygodni poprzedzających wydarzenia z obiektu w Wędrzynie, w związku z realizacją decyzji powrotowej o zobowiązaniu do powrotu, do kraju pochodzenia powróciło 14 cudzoziemców: 8 - ob. Gruzji, 2 ob. Azerbejdżanu, 2 ob. Iraku, 1 ob. Turcji, 1 ob. Indii. 

Czy takie deportacje cudzoziemców przebywających obecnie w ośrodku są planowane w najbliższym czasie? Jeśli tak, proszę o wskazanie ich liczby oraz krajów, do których zostaną odesłani. 

Na dzień 30 listopada br. zaplanowano operację powrotową 60 obywateli Iraku. Jednakże z przyczyn niezależnych od Straży Granicznej lot został odwołany. Kolejny lot planowany jest na dzień 2 lub 3 grudnia. 

Czy w związku z buntem planowana jest relokacja części cudzoziemców do innych placówek SG? Jeśli tak, proszę o wskazanie tych placówek oraz liczby cudzoziemców, którzy zostaną do nich przetransportowani. 

Brak jest możliwości relokacji z uwagi na fakt, że Strzeżony Ośrodek w Krośnie Odrzańskim wraz z obiektem w Wędrzynie są aktualnie jedynymi ośrodkami o profilu męskim. Wobec 9 najbardziej agresywnych cudzoziemców złożono do sądu wnioski o umieszczenie w Areszcie dla Cudzoziemców w Przemyślu.

Czy przed tym wydarzeniem z cudzoziemcami rozmawiali przedstawiciele zewnętrznych instytucji kontrolnych? Jeśli tak, to jakich? 

25 listopada br. z cudzoziemcami przebywającymi w obiekcie w Wędrzynie rozmawiali przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli. 

Czy przebieg zajść wskazuje na wcześniejsze przygotowanie, czy też decyzja o buncie miała charakter spontaniczny? 

Przebieg zajść wskazuje, że zdarzenie miało przebieg spontaniczny. Po wystąpieniu pierwszych incydentów administracja strzeżonego ośrodka podjęła rozmowy i negocjacje z cudzoziemcami, które jednak nie przyniosły rezultatu, cudzoziemcy zaczęli zachowywać się i reagować coraz agresywniej.

Ilu cudzoziemców brało czynny udział w wydarzeniu i z jakich państw? 

Bunt rozpoczął się od Bloku 206B następnie przeniósł na kolejne bloki. W tym dniu w pomieszczeniach w Wędrzynie przebywało 604 cudzoziemców, natomiast w agresywne działania bezpośrednio zaangażowanych było około 500 cudzoziemców. Największą grupę stanowili obywatele Iraku i Afganistanu następnie obywatele Rosji narodowości czeczeńskiej oraz Palestyny. 

Czy w czasie buntu i jego tłumienia ktoś z cudzoziemców oraz z funkcjonariuszy Straży Granicznej odniósł obrażenia? Proszę o podanie liczby takich osób i wskazanie ew. obrażeń. 

Po zakończonej interwencji cudzoziemcy nie zgłosili żadnych obrażeń. Natomiast obrażenia odniosło dwóch funkcjonariuszy - jeden został uderzony w głowę, drugi taboretem w rękę – urazy nie wymagały hospitalizacji. 

Czy w czasie buntu były podejmowane próby mediacji z cudzoziemcami? 

Na początku, gdy cudzoziemcy wyszli przed budynek, administracja obiektu w Wędrzynie rozpoczęła rozmowy z przedstawicielami wszystkich bloków. Rozmowy te nie przyniosły rezultatu. Następnie, już po eskalacji buntu, przy udziale policyjnych negocjatorów ponownie podjęto negocjacje, które zakończyły bunt cudzoziemców. 

Jakich środków przymusu bezpośredniego użyto do stłumienia buntu? 

Użyto gazu łzawiącego, siły fizycznej oraz pałek służbowych. 

Czy w jego stłumieniu poza Strażą Graniczną brały także udział inne służby? Jeśli tak, proszę o ich wskazanie. 

Wsparcie Straży Granicznej zostało udzielone przez jednostki prewencji Policji, Żandarmerii Wojskowej, funkcjonariuszy ABW oraz żołnierzy Jednostki Wojskowej Komandosów Lubliniec. Bezpośrednie interwencje na terenie obiektu w Wędrzynie były realizowane wyłącznie przez funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz jednostkę prewencji Policji. Żandarmeria Wojskowa oraz żołnierze Jednostki Wojskowej Komandosów Lubliniec dokonali zabezpieczenia terenu zewnętrznego obiektu. 

Proszę o krótki opis zniszczeń wskutek wydarzenia. Czy mają one wpływ na możliwości dalszego zakwaterowania cudzoziemców w placówce? 

Stwierdzono: 
•    wybicie 6 okien; 
•    wyłamanie krat okiennych; 
•    wyłamanie kraty wejściowej w bloku; 
•    wyłamanie drzwi wejściowych w jednym z bloków - uszkodzenie luster w łazienkach;
•    wyrwanie grzejnika w łazience;
•    zniszczenie oraz częściowe spalenie zasłon prysznicowych;
•    uszkodzenie ogrodzenia wraz z furtką pomiędzy blokami 205a a 205b; 
•    zniszczenie ogrodzenia pomiędzy blokami 206a a 206b; 
•    zniszczenie 9 kamer w bloku 206 A i B; 
•    uszkodzenie włączników świateł; 
•    zniszczenie świetlówek; 
•    zniszczenie kilkudziesięciu sztuk sprzętu kwaterunkowego- 50 łóżek, 25 taboretów, 15 kocy, 25 prześcieradeł, 15 poduszek; 
•    uszkodzenie gaśnic ppoż. 

Powstałe uszkodzenia nie wpłynęły bezpośrednio na zdolności kwaterunkowe w obiekcie w Wędrzynie. Naprawy sprzętu zostały dokonane niezwłocznie po zidentyfikowaniu uszkodzeń

Jakie działania są obecnie podejmowane lub planowane, by zapobiec w przyszłości tego typu wydarzeniom we wszystkich ośrodkach dla cudzoziemców? 

Funkcjonariusze pełniący służbę w strzeżonych ośrodkach są uczulani na zwracanie szczególnej uwagi na zachowanie cudzoziemców, mogące wskazywać na próby lub też bezpośrednie podejmowanie działań ukierunkowanych na naruszanie zasad pobytu w strzeżonym ośrodku. Cudzoziemcy naruszający regulamin będą niezwłocznie oddzielani od pozostałych osób w celu niedopuszczenia do powstania zorganizowanych grup cudzoziemców, mogących zainicjować powstanie kolejnych buntów. Ponadto w zakresie struktur etatowych planowane jest ich dostosowanie do bieżących potrzeb poprzez utworzenie dodatkowych stanowisk adekwatnie do zwiększonego obciążenia pracą/służbą.

KMP.572.1.2021