Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Obywatele, którzy chcieli głosować za granicą w wyborach prezydenckich, przed pierwsza turą dopisywali się u konsula do spisu wyborców. Nie wiedzieli jednak, że w ten sposób automatycznie zostali dopisani w tym samym miejscu do spisu wyborców w drugiej turze. Jeśli zmienili miejsce pobytu, praktycznie nie mogli głosować w drugiej turze.

W sprawie problemów osób głosujących za granicą RPO zwrócił się do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej. PKW w większości podzieliła postulaty Rzecznika.

Procedura dopisania się do spisu wyborców w wyborach prezydenckich

W wyborach w 2015 r., wyborcy, którzy dopisali się do spisu u konsula przed pierwszą turą, zostali ujęci w tym samym spisie również w wyborach ponownych (tzw. drugiej tury). Często nie wiedzieli o tym, a podczas drugiej tury przebywali już w innym miejscu. Powodowało to ogromne komplikacje, a nawet uniemożliwiało im skuteczny udział w wyborach. Zdaniem Rzecznika należy rozważyć zmianę procedury tak, by każdy wyborca mógł wskazać, czy dopisanie do spisu wyborców dotyczy tylko jednej tury, czy także dwóch – gdyby do nich doszło. Podobne problemy mogą dotyczyć także procedury głosowania korespondencyjnego za granicą (nieaktualny adres).

Wymóg posiadania paszportu

Kolejny problem, na który zwrócił uwagę Rzecznik, dotyczy obywateli polskich stale mieszkających za granicą, zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej, gdzie można się legitymować polskim dowodem osobistym. Tymczasem żeby zagłosować w Polsce, wyborca taki musi pokazać ważny paszport. Zdaniem Rzecznika warto rozważyć odstąpienia od tego wymogu – bo przecież wielu Polaków, którzy mieszkają na terenach przygranicznych, często nie ma paszportu, bo wystarcza im polski dowód osobisty.

Termin na zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego

Rzecznik podniósł również kwestię terminu, w którym wyborcy z zagranicy mogą zgłosić zamiar głosowania korespondencyjnego. Dokonane w 2015 roku skrócenie czasu, jaki ma wyborca na tę czynność, może negatywnie wpłynąć na dostępność procedury dla wyborców.

Stanowisko PKW

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej podzielił zdanie Rzecznika Praw Obywatelskich co do koniecznych zmian dotyczących procedury dopisania się do spisu wyborców oraz wymogu posiadania paszportu.

Zapowiedział, że PKW przygotuje w najbliższym czasie Informację o realizacji przepisów Kodeksu wyborczego i propozycje ich zmian również w zakresie wskazanym przez Rzecznika (Informację PKW przedstawi Prezydentowi, Marszałkowi Sejmu, Marszałkowi Senatu oraz Prezesowi Rady Ministrów).

Jeżeli chodzi natomiast o zgłaszanie zamiaru głosowania korespondencyjnego, Przewodniczący PKW wyjaśnił, że termin na to został skrócony, by uniknąć trudności organizacyjnych.

Kwestia ta będzie przedmiotem dalszych analiz Rzecznika.

Dr Jarosław Zbieranek, Zespół Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego BRPO:

Właściwe dostosowanie procedur udziału w głosowaniu do potrzeb obywateli przebywających za granicą jest niezwykle ważne dla zapewnienia gwarancji zasady powszechności wyborów. W ostatnich latach wprowadzono w tym celu do Kodeksu wyborczego szereg ułatwień, jak jednak pokazuje praktyka i sygnały napływające do Rzecznika Praw Obywatelskich, konieczne są pewne ich korekty. Dużą uwagę należy zwrócić na procedurę głosowania korespondencyjnego, która jest stosowana od 2011 roku. Niezbędna jest całościowa analiza i ocena jej funkcjonowania.