Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Od 2 do 5 sierpnia 2023 r. pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich czekają na Was w Namiocie Praw Człowieka na 29. Pol’and’Rock Festival.

4 sierpnia kontynuowaliśmy spotkania na tematy istotne z punktu widzenia ochrony praw człowieka w Polsce. Rozmawialiśmy o roli kobiet w wyborach, polityce i biznesie, wyzwaniach związanych z nietypowym rodzicielstwem, a także uczyliśmy się równowagi między pracą a wypoczynkiem. Na zakończenie dnia zmieniliśmy nasz Namiot w salę sądową, by umożliwić festiwalowiczom spróbowanie swoich sił w symulowanej rozprawie karnej.

Debata "Kobiety w wyborach. Wybory kobiet"

Pierwszym wydarzeniem była debata „Kobiety w wyborach. Wybory kobiet”. Rozmowę z Agnieszką Kłopotek ze Stowarzyszenia Kobiety w Centrum i Małgorzatą Tylec-Gusakov, ekspertką w zakresie rozwoju zdolności przywódczą, prowadziła Aleksandra Szczerba z Zespołu ds. Równego Traktowania w BRPO. Debata dotyczyła stanu równości kobiet i mężczyzn w światach polityki i biznesu. 

Otwierając debatę, Aleksandra Szczerba mówiła o spostrzeżenia dokonanych w raporcie „Kwoty i co dalej? Udział kobiet w życiu politycznym w Polsce”. Raport wskazuje m.in., że o ile dzięki wprowadzonym kwotom (zgodnie z obowiązującymi przepisami na listach wyborczych musi być co najmniej po 35% kobiet i mężczyzn), to wśród wybranych kandydatów nadal dominują mężczyźni. Dzieje się tak między innymi dlatego, że otrzymują oni wyższe miejsca na listach, co przekłada się na znacznie większe prawdopodobieństwo wyborczego zwycięstwa.  

Ekspertki podkreśliły, że do skutecznej reprezentacji kobiet w polityce niezbędny jest ich co najmniej 30% udział w organach gremialnych. W polskiej polityce to pułap nadal nieosiągnięty – posłanki stanowią nieco poniżej 29% składu Sejmu; w samorządach lokalnych sytuacja jest różna, jednak z reguły jeszcze niekorzystniejsza. 

Zwrócono uwagę na specyficzny trend obecności kobiet w polityce samorządowej. Na czele połowy polskich sołectw stoją sołtyski, jednak im wyższy szczebel samorządu, tym mniej kobiet w jego władzach.

Kobietom ponadto trudniej zajmować się polityką –wskazano, że to polityczki częściej spotykają się z mową nienawiści w przestrzeni publicznej, niż mężczyźni.

Z tych względów ekspertki zgodnie podkreśliły potrzebę zachęcania kobiet do czynnego i biernego udziału w polityce oraz dalszego rozwijania przepisów antydyskryminacyjnych zmierzających do zapewnienia im równych szans w wyborach. 

Następnie ekspertki rozmawiały o udziale kobiet w kierownictwie spółek giełdowych. Wskazały, że zwiększenie udziału mniej dominującej płci w zarządach spółek to cel ustanowiony przez Unię Europejską w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2381, jednak polskie firmy dalekie są od osiągnięcia zatrudnienia kobiet we wskazanych w dyrektywie minimalnych wartości. 

Ścieżka kobiet do awansu jest o tyle trudniejsza, że pracodawcy często faworyzują mężczyzn między innymi z tego powodu, iż obiecają się potencjalnego macierzyństwa kobiet i związanej z tym przerwy w pracy. Niesprzyjający jest również wizerunek kobiet w popkulturze – w filmach przedstawiających świat biznesu najwyższe szczeble kierownicze zdominowane są przez postaci męskie, a kobiety zajmują niższe stanowiska.  

Tymczasem badania wykazują, że bardziej zróżnicowane grupy podejmują lepsze decyzje. Dlatego powierzanie współkierownictwa spółkami kobietom (podobnie jak innym grupom mniejszościowym) z reguły odbywa się z korzyścią dla rozwoju organizacji. 

Warsztat: work-life balance 

Następnie Agata Jackiewicz ze Stowarzyszenia Kobiety w Centrum przeprowadziła warsztaty z utrzymania prawidłowej równowagi między życiem prywatnym a zawodowym. 

Wspólnie z uczestnikami warsztatów ekspertka identyfikowała przeszkody utrudniające zachowanie zdrowego balansu między pracą a wypoczynkiem. Zwróciła uwagę między innymi na fakt, że wypaleniu i przemęczeniu sprzyjają między innymi niezrównoważony podział obowiązków w rodzinie i kultura pracy ponad siły. 

Uczestnicy warsztatów chętnie dzielili się swoimi doświadczeniami i wymieniali się poradami, jak wprowadzić do swojego życia zmiany na lepsze. Dyskutowano również o presji, jaką wywiera na nas otoczenie. Agata Jackiewicz zachęciła również uczestników do skorzystania z tej okazji do zwizualizowania czasu, jaki w życiu poświęcają na pracę, rodzinę i inne priorytety - w tym samego siebie. Zaprosiła do refleksji nad tym, czy taki stan rzeczy im odpowiada i co mogą zrobić, aby go zmienić. 

Debata: Rodzicielstwo niejedno ma imię

Debatę o różnych nietypowych formach rodzicielstwa i związanych z nimi wyzwaniami poprowadziła Aleksandra Szczerba, a uczestniczyły w niej ekspertki: Lusine Duryan z Fundacji Avalon, Marta Kruk z Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu i Monika Tichy z Fundacji Lambda Polska. 

Rozmawiano między innymi o trudnościach, jakie przy zakładaniu rodzin napotykają osoby z niepełnosprawnościami i osoby LGBT+, ale także o zwiększaniu roli ojców w wychowywaniu dzieci i sprzyjających temu zmianach w kodeksie pracy.

Osoby z niepełnosprawnością chcące założyć rodzinę zmagają się z uzależnieniem swojego położenia od innych osób oraz niedostępnością usług wspierających rodzicielstwo. Niepełnosprawność to kategoria bardzo zróżnicowana, jednak często (również z uwagi na niedostateczne wspieranie samodzielności osób z niepełnosprawnościami) wiążąca się z potrzebą opieki nad nimi przez inne osoby i trudnością z osiągnięciem finansowej niezależności. Częstym problemem jest również brak wsparcia najbliższych, których wpływ na życie osób z niepełnosprawnościami jest nieporównywalnie wyższy, niż w przypadku osób pełnosprawnych.

Dla par jednopłciowych, osób transpłciowych i innych przedstawicieli grup LGBT+ głównym problemem są bariery prawne. Luki proceduralne związane z transkrypcją zagranicznych dokumentów, w których jako rodzice dziecka wskazane są osoby tej samej płci, utrudniają uzyskanie dla nich podstawowych dokumentów, przez co niemożliwe staje się załatwianie podstawowych spraw w urzędach. Zwrócono uwagę na stanowisko TSUE, że swobodny przepływ osób w Unii Europejskiej i prawo do poszanowania życia rodzinnego wymaga, by umożliwiać wydawanie dokumentów dzieciom par jednopłciowych.

Z kolei w przedmiocie roli ojców w wychowaniu dzieci zwrócono uwagę na sprzyjające jej zmiany w kodeksie pracy, które zmierzają do zachęcania ojców do korzystania z urlopów rodzicielskich. Urlop rodzicielski przysługuje obydwu rodzicom, którzy mogą go między sobą przekazywać, jednak w mniejszym zakresie, niż przed tegoroczną nowelizacją k.p. Takie rozwiązanie ma zachęcać ojców do korzystania z przysługującego im urlopu zamiast przekazywania go matce.

Symulacja rozprawy karnej

Dzień zakończył się prowadzoną jak co roku przez sędziego Arkadiusza Krupę we współpracy z Uniwersytetem Szczecińskim symulację rozprawy karnej. Uczestnicy przyjęli poszczególne role procesowe i sprawdzili swoją wiedzę z praktycznych aspektów uczestnictwa w rozprawie.