Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wybór polskich kandydatów na sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jest kluczowe dla należytego funkcjonowania systemu ochrony praw człowieka 
• Konieczne jest podjęcie przez MSZ  działań mających na celu szybkie i skuteczne wyłonienie kandydatów 
• Za korzystne należy uznać zorganizowanie publicznego wysłuchania kandydatów
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek przedstawia ministrowi spraw zagranicznych Radosławowi Sikorskiemu uwagi do procedury wyłaniania kandydatów

Rzecznik Praw Obywatelskich docenia uwzględnienie wielu dotychczasowych postulatów dotyczących procedury wyłaniania kandydatów na sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, podnoszonych w ostatnich latach m.in. przez Rzecznika i organizacje pozarządowe. RPO deklaruje też osobisty udział w zaplanowanych na maj 2024 r. pracach Zespołu do spraw wyłonienia kandydatów z ramienia RP.

W nawiązaniu do dyskusji podczas roboczego spotkania w MSZ 5 marca 2024 r. RPO przedstawia uwagi dotyczące projektu nowego zarządzenia Ministra ws. powołania Zespołu oraz projektu Regulaminu wyłaniania kandydatów z ramienia RP na urząd sędziego ETPC.

Jako właściwe należy ocenić dążenia MSZ do zapewnienia zróżnicowanego składu Zespołu wyłaniającego kandydatów poprzez włączenie w jego skład osób wskazanych przez Prezesa Polskiej Akademii Nauk, Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej. 

RPO zwraca jednak uwagę, że w zaproponowanym kształcie większość składu zespołu miałaby być wskazywana przez organy administracji rządowej, tj. MSZ, MS i ministra właściwego ds. członkostwa w UE. 

Zasadne byłoby rozważenie zwiększenia udziału członków wskazywanych przez inne podmioty niż organy władzy wykonawczej. 

Celowe byłoby również doprecyzowanie kryteriów wskazywania kandydata do zespołu tak, aby zagwarantować faktyczny udział przedstawicieli organizacji pozarządowych w pracach Zespołu, co jest zgodne z intencją MSZ. Obecnie Prezesi NRA i KRRP mogą bowiem wskazać osobę mającą doświadczenie we współpracy z organizacjami pozarządowymi, jednak niebędąca ich członkiem.

Refleksji wymaga też kwestia transparentności procedury wyłaniania kandydatów. Za korzystne należy uznać zorganizowanie wysłuchania publicznego wyłonionych przez Zespół kandydatów. Warto by doprecyzować w Regulaminie, że wysłuchanie odbywa się obligatoryjnie wraz ze wskazaniem sankcji dla kandydatów, którzy odmówią w nim udziału, np. w postaci skreślenia z listy kandydatów. 

Korzystne z punktu widzenia zasady jawności byłoby stworzenie w regulaminie podstaw prawnych do zorganizowania fakultatywnego wysłuchania publicznego również na wcześniejszym etapie procedury poprzedzającym rozmowy kwalifikacyjne przeprowadzane przez Zespół. Za wart poparcia należy uznać także postulat jak najszerszego informowania o przebiegu procedury wyłaniania kandydatów przy jednoczesnym zachowaniu zasady poufności rozmów kwalifikacyjnych i równych szans dla kandydatów.

Wątpliwości budzi też sposób weryfikacji wymagania stawianego kandydatom w Regulaminie: wymogu zdolności, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego. Regulamin nie przewiduje w tym zakresie złożenia oświadczenia przez kandydata, a weryfikacja tak niejasno określonego wymagania przez Zespół mogłaby się wiązać z ujawnieniem danych wrażliwych i naruszeniem prawa do prywatności kandydata.

VII.070.3.2024