Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Media informują o problemach lekarzy specjalistów z wystawianiem recept na darmowe leki dla osób powyżej 65. oraz do 18. roku życia – ma to dotyczyć lekarzy przyjmujących prywatnie
• Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich prosi Ministerstwo Zdrowia o stanowisko
• AKTUALIZACJA: Od 1 września 2023 r. wykaz bezpłatnych leków rozszerzono o nowe substancje czynne z wykazu leków refundowanych i obniżono kryterium wieku z 75. do 65. roku życia - odpowiada MZ. Dodaje, że nie jest prawdą, iż do końca sierpnia br. bezpłatne leki dla seniorów mógł wypisać każdy specjalista.

Do RPO dotarła informacja o problemach lekarzy specjalistów z wystawianiem recept na darmowe leki dla osób powyżej 65. oraz do 18. roku życia.

Jak wynika z tych doniesień, do wystawiania recept ze stuprocentową refundacją dla dzieci i seniorów nie są już uprawnieni lekarze przyjmujący prywatnie.

Zgodnie z art. 43a ust. 1a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, bezpłatne leki dla wskazanych osób wystawia m.in. lekarz w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.

Z otrzymanych przez Rzecznika informacji wynika, że do końca sierpnia 2023 r. bezpłatne leki dla seniorów mógł wypisywać każdy specjalista. W związku z wprowadzoną zmianą podnoszą się głosy, że doszło do nieuzasadnionego różnicowania lekarzy i pacjentów.

Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski prosi o stanowisko dyrektora Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia Łukasza Szmulskiego.

Odpowiedź Macieja Miłkowskiego, podsekretarza stanu w MZ

Prawo do bezpłatnych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dla osób do 18. roku życia i po 65. roku życia reguluje art. 43a ustawy o świadczeniach.

Należy podkreślić, że program bezpłatnych leków dla seniorów istnieje od 1 września 2016 r. Natomiast od 1 września 2023 r. nastąpiło rozszerzenie wcześniej obowiązującego wykazu bezpłatnych leków, tzw. wykazu Leki 75+ o nowe substancje czynne z wykazu leków refundowanych oraz obniżenie kryterium wieku uprawniającego do bezpłatnych leków (dla osób po 65 r.ż.).

Od 1 września 2023 r. dostępna jest także lista leków bezpłatnych dla dzieci do ukończenia 18. roku życia, tzw. wykaz Leki 18-. Należy podkreślić, że jest to nowo utworzona lista, ale na zasadach analogicznych do wcześniej tworzonych wykazów Leki 75+.

Pozostałe warunki, w tym uprawnienia lekarzy do wystawiania recept na bezpłatne leki, pozostały bez zmian (nie jest prawdą, że do końca sierpnia br. leki bezpłatne dla seniorów mógł wypisać każdy specjalista).

Pacjent może otrzymać lek bezpłatnie, jeśli łącznie spełnione są następujące kryteria:

1. lek znajduje się w wykazie „18-” albo w wykazie „65+” (są to leki, które na podstawie obowiązującego obwieszczenia refundacyjnego są objęte refundacją oraz mają udokumentowaną skuteczność i bezpieczeństwo stosowania w populacji pacjentów poniżej 18. roku życia albo powyżej 65. roku życia); 
2. pacjent uprawniony do świadczeń opieki zdrowotnej nie ukończył 18 lat albo ukończył 65 lat (wiek weryfikowany przez numer PESEL, a u osób, które nie mają numeru PESEL, będzie to data urodzenia); 
3. lekarz zdiagnozował u pacjenta schorzenie, które zawiera się w zakresie wskazań objętych refundacją dla danego leku (wskazania znajdują się w załączniku A1 obwieszczenia refundacyjnego);
4. receptę wystawił lekarz lub pielęgniarka uprawnieni do wypisania na recepcie bezpłatnych leków dla pacjenta poniżej 18. roku życia albo powyżej 65. roku życia.;
5. na recepcie w rubryce „kod uprawnień dodatkowych pacjenta”, lekarz wpisze „DZ” w przypadku pacjentów poniżej 18. roku życia albo „S” w przypadku pacjentów powyżej 65. roku życia.

Recepta może być wystawiona przez:

• lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, w tym pediatrę oraz lekarza w Nocnej i Świątecznej Opiece Zdrowotnej;
• lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej lub z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w ramach umowy, o której mowa w art. 159a ustawy o świadczeniach (przez tzw. lekarzy specjalistów);
• lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia szpitalnego lub z zakresu leczenia szpitalnego w ramach umowy, o której mowa w art. 159a ustawy o świadczeniach (w tym lekarzy pracujących w Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych i Izbach Przyjęć - jednak wyłącznie w związku z zakończeniem leczenia szpitalnego);
• lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, albo dla osoby pozostającej we wspólnym pożyciu albo dla krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa. UWAGA: uprawnienie w zakresie wystawiania recept pro auctore albo pro familiae na bezpłatne ww. leki (oraz docelowo środki spożywcze lub wyroby medyczne) nie jest uprawnieniem wyłącznie takiego lekarza, bo analogiczne prawo przysługuje innym lekarzom oraz pielęgniarkom wymienionym powyżej.

Każda osoba wystawiająca receptę, przed jej wystawieniem musi zweryfikować, za pośrednictwem systemu informatycznego, ilość oraz rodzaj przepisanych pacjentowi produktów pod względem bezpieczeństwa oraz konieczności ich stosowania, biorąc pod uwagę recepty wystawione oraz zrealizowane dla tego pacjenta. Obowiązek ten dotyczy również wystawiania recept pro auctore i pro familiae.

Obwieszczenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych są publikowane co 2 miesiące - aktualne, które zawiera m.in. wykazy Bezpłatnych Leków, dostępne jest m.in. na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia: https://www.gov.pl/web/zdrowie/obwieszczenia-ministra-zdrowia-lista- lekow-refundowanych.

Informacje dotyczące programu Bezpłatnych Leków znajdują się także na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/zdrowie/bezplatne-leki.

V.7013.94.2023