Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego brak możliwości zaskarżenia do sądu kontroli osobistej osób pozbawionych wolności 
• TK (sygn. akt K 5/16) niejednogłośnie umorzył postępowanie, uznając, że RPO nie przedstawił wystarczającej argumentacji za niekonstytucyjnością zaskarżonego przepisu  

21 stycznia 2016 r. RPO Adam Bodnar wniósł do TK o:

• stwierdzenie, że art. 116 § 6 w związku z art. 7 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.) w zakresie, w jakim nie przewiduje wydawania decyzji w sprawie kontroli osobistej skazanego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.

W związku z wykonywaniem przez RPO funkcji Krajowego Mechanizmu Prewencji ujawniono problem braku kontroli sądowej czynności organów wykonujących karę pozbawienia wolności czy środek zapobiegawczy tymczasowego aresztowania polegających na kontroli osobistej skazanych/tymczasowo aresztowanych.

Zagadnienie nadmiernych i nieuzasadnionych kontroli osobistych podnoszone jest we wnioskach do RPO. Wielokrotnie podkreślał on, że zasadnicze znaczenie ma umożliwienie osobom poddanym kontroli osobistej sądowej kontroli czynności funkcjonariuszy SW w ramach kontroli osobistej.

Kontrola osobista osób pozbawionych wolności dotyka sfer chronionych konstytucyjnie, tj. prawa do nietykalności osobistej i wolności osobistej (art. 41 ust. 1 Konstytucji RP) oraz prawa do prywatności (art. 47 Konstytucji RP).

Jest to niezmiernie inwazyjna forma kontroli albowiem polega na oględzinach ciała oraz sprawdzeniu odzieży, bielizny i obuwia, a także przedmiotów skazanego; może być przeprowadzona w każdym czasie. Osadzony ma rozebrać się do naga, przykucnąć i/lub umożliwić wgląd do naturalnych otworów ciała  oraz umożliwić sprawdzenie odzieży, bielizny i obuwia, a także posiadanych przedmiotów.

Przesłanki dokonania kontroli osobistej są bardzo ogólne. Ustawodawca nie wskazał przykładów uzasadniających takie kontrole. 

Postanowienie TK

26 listopada 2019 r. TK umorzył postępowanie w tej sprawie na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072 oraz z 2019 r. poz. 125). Orzeczenie zapadło większością głosów.

Jak stwierdził w zdaniu odrębnym sędzia Piotr Pszczółkowski, istotą żądania RPO nie było samo nałożenie na dyrektora zakładu karnego obowiązku wydania decyzji zarządzającej kontrolę osobistą, lecz otworzenie drogi do sądowej weryfikacji zgodności z prawem kontroli osobistej.

KMP.571.83.2014