Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik praw obywatelskich otworzył III Kongres ESG „Liderzy Zrównoważonego Rozwoju – Europa”. Wydarzenie, które odbywa się 31 stycznia 2024 r. w Warszawie, poświęcone jest kwestiom związanym ze społeczną odpowiedzialnością w obszarze ESG (Environmental, Social, Corporate Governance).

Uczestnicy Kongresu debatują o zagadnieniach związanych m.in. z przemianami społecznymi zachodzącymi w Europie i na rynku pracy, zrównoważoną konsumpcją czy społeczną odpowiedzialnością biznesu w czasach sztucznej inteligencji. Analizują sprawy związane z ochroną środowiska i ładem korporacyjnym przez pryzmat zmian społecznych.

Rzecznik Praw Obywatelskich objął wydarzenie patronatem honorowym.

Wystąpienie RPO

Marcin Wiącek podkreślił na wstępie, że 2024 rok będzie rokiem przełomowym, bo w lipcu upływa termin implementacji dyrektywy CSRD przewidującej obowiązek raportowania ESG. Jest to też pierwszy rok sprawozdawczy, co jest ogromnym wyzwaniem dla największych przedsiębiorców, których nowe obowiązki obejmą już w przyszłym roku.

Rzecznik podkreślił, że celem zmian, jakie niesie za sobą ESG, jest to, aby stymulować i zachęcać przedsiębiorców, żeby pamiętali, że nie są tylko uczestnikami gospodarki rynkowej, ale również mają pewne obowiązki względem dobra wspólnego.

- Nawet najdoskonalszy raport ESG – zgodny od strony formalnej z wytycznymi i standardami – powinien być jednocześnie odzwierciedleniem rzeczywistości, powinien być wyrazem realnej troski o poszanowanie praw człowieka, a nie tylko zbiorem górnolotnych deklaracji.

- Mówię o prawach człowieka, gdyż moim zdaniem jest to punkt wyjścia do dyskusji o ESG – wskazał Rzecznik. Dodał, że każde nowe prawo, w tym obowiązek raportowania ESG, powinno przecież służyć człowiekowi, ochronie jego wolności i godności. 

- ESG jest szansą na to, aby wolność i godność były chronione lepiej i pełniej. Jest szansą na to, że o prawach człowieka zaczniemy częściej niż dotąd mówić nie tylko jako o uprawnieniach ludzi względem władzy, państwa, instytucji publicznych, lecz również dostrzegać i oceniać relacje między ludźmi a prywatnymi podmiotami gospodarczymi – mówił RPO.

Zwrócił uwagę, że ogromna część spośród tysięcy skarg wpływających do RPO dotyczy spraw, które powinny być poruszane i dyskutowane na wydarzeniach związanych z ESG.

- Obowiązkiem nas wszystkich jest dążenie do wyrównywanie szans, solidarność z innymi, tworzenie warunków, aby każdy człowiek mógł realizować swoje aspiracje niezależnie od jego indywidualnych cech biologicznych czy społecznych, niezależnie od trudności, jakie postawiło przed nim życie, niezależnie od tego, czy miał w życiu szczęście – podkreślił RPO i wskazał na problemy osób z niepełnosprawnościami.

- Są to często ludzie doskonale wykształceni, znający języki obce, posiadający unikalne umiejętności. Ale rzeczywistość okazuje dla nich bezwzględna. Większość osób z niepełnosprawnościami nie może znaleźć pracy odpowiadającej ich kwalifikacjom – mówił Rzecznik. Wskazał, że osobom z niepełnosprawnościami są proponowane głównie stanowiska w firmach ochroniarskich i sprzątających. Problemem jest też niewystarczająca liczba mieszkań dostosowanych do ich potrzeb. - Państwo oferuje im głównie zapomogi i zasiłki, a nie wsparcie w podejmowaniu decyzji – zaznaczył.

Mówił też o stereotypach, że osoba z niepełnosprawnością to gorszy pracownik, mniej wydajny, pracujący wolniej, częściej korzystający ze zwolnień i podkreślił, że takie podejście powinno się skończyć.

- Mam nadzieję, że ESG doprowadzi do tego, że przedsiębiorcom uda się wreszcie uczynić to, czego nie udało się uczynić władzy i państwu, a więc zapewnić osobom z niepełnosprawnościami warunki do tego, aby przestali się czuć czyimiś podopiecznymi, a zaczęli być równoprawnymi członkami społeczeństwa.

Marcin Wiącek zwrócił uwagę, że zmiana perspektywy potrzebna jest również w odniesieniu do osób starszych, które są pomijane w rekrutacjach, a jak już są pracownikami, to nie oferuje się im szkoleń, utrudnia awanse, nakłania do przejścia na emeryturę.

- Zamiast korzystać z doświadczenia takich osób, ich potencjału do dzielenia się wiedzą, wielu przedsiębiorców prowadzi politykę odmładzania swoich kadr i zniechęcania osób starszych do pozostania na rynku pracy – mówił RPO. Tłumaczył, że wielką rolę odgrywają też negatywne stereotypy,  jak np. postrzeganie osoby starszej jako mniej poradnej, mniej wydajnej i efektywnej.

Trzecią grupą ludzi, o których mówił Rzecznik, są cudzoziemcy, migranci, osoby, które z różnych przyczyn poszukują w Polsce lepszego życia, w tym także pracy czy możliwości korzystania ze swobody działalności gospodarczej.

Marcin Wiącek mówił o wyzwaniach związanych z przybyciem do Polski milionów ludzi, którzy uciekli z Ukrainy przed wojną wywołaną przez Rosję, ale zwrócił też uwagę na problem, który pojawi się w nieodległej przyszłości, o tzw. uchodźcach klimatycznych.

To osoby, które obecnie zamieszkują w miejscach, w których według ekspertów już za kilka lat temperatura może dojść do takich poziomów, że ludzie nie będą tam w stanie fizycznie przeżyć. Będą oni poszukiwali warunków do życia w umiarkowanych strefach klimatycznych, w tym w Polsce.

- Ufam, że społecznie odpowiedzialny biznes będzie w stanie podać tym ludziom rękę i właściwie wykorzystać ich potencjał – wskazał Rzecznik. Dodał, że poza omówionymi przykładami jest dużo więcej grup społecznych i osób, które napotykają na problemy na rynku pracy, jak kobiety, osoby pracujące na umowach cywilnych, mieszkające na terenach wiejskich, czy podnoszące się po rozmaitych kryzysach.

Marcin Wiącek zaznaczył, że należy pamiętać też o tym, że nie wolno nam choćby pośrednio wspierać reżimów, które rażąco gwałcą prawa człowieka, korzystają z niewolniczej pracy ludzi – w tym dzieci – traktują swoich obywateli w sposób przedmiotowy, naruszający ich godność.

- Są pewne wartości uniwersalne, które powinny przeważać nad oczywistym dla biznesu dążeniem do maksymalizowania zysków – podkreślił.

- Społecznie odpowiedzialny biznes nie boi się dyskutować o problemach współczesnego świata, o prawach człowieka, o ludziach potrzebujących wsparcia i wyrównania szans – powiedział Rzecznik. Kończąc swoje wystąpienie, życzył uczestnikom Kongresu owocnych obrad.