Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Przeprowadzanie przez kuratorów sądowych wywiadu środowiskowego stanowi ingerencję państwa w konstytucyjnie chronione prawo obywateli do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Dlatego podstawy i kryteria takich działań powinny być jasno i ściśle określone w przepisach rangi ustawowej. Rzecznik wystąpił do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o podjęcie odpowiedniej inicjatywy ustawodawczej.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło pismo Przewodniczącego Krajowej Rady Kuratorów poruszające problem braku przepisów upoważniających kuratorów do wykonywania wywiadów środowiskowych w postępowaniach rodzinnych wykonawczych. Prowadzi to do sytuacji, w których kuratorzy niekiedy odmawiają przeprowadzania wywiadów, powołując się na brak podstawy prawnej.  W ocenie RPO, konieczne jest jednoznaczne uregulowanie pozycji kuratora sądowego w tym zakresie. Jest to tym bardziej istotne, że w omawianych sytuacjach działania organów pomocniczych władzy sądowniczej wkraczają w sferę konstytucyjnych i konwencyjnych wolności i praw człowieka. Problem dotyczy m.in. spraw takich jak: postępowania prowadzone wobec osób z zaburzeniami psychicznymi o umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym bądź domu pomocy społecznej, ustalenie warunków życiowych osób ubezwłasnowolnionych, przeprowadzenie wywiadu środowiskowego z kandydatami na opiekunów prawnych lub kuratorów osób ubezwłasnowolnionych, a także z kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej.

Kamila Dołowska, Dyrektor Zespołu Prawa Cywilnego Biura RPO: rola wywiadów środowiskowych, które przeprowadzają kuratorzy sądowi, jest nie do przecenienia w ramach postępowań prowadzonych przez sądy rodzinne i opiekuńcze. Stanowią one zasadnicze źródło wiedzy sądu o różnego rodzaju okolicznościach, które stanowią podstawę wydawania rozstrzygnięć i podejmowania określonych czynności przez sąd w postępowaniu wykonawczym. Dlatego podstawy prawne przeprowadzania takich wywiadów muszą być jednoznaczne i niebudzące żadnych wątpliwości, zwłaszcza zaś konstytucyjnych. Stąd też uregulowanie kwestii poruszonych w wystąpieniu w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego jest niezwykle ważne.