Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 18 listopada br. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) opublikowała raport pt. "Nadzór służb wywiadowczych: prawa podstawowe, zabezpieczenia i środki prawne w Unii Europejskiej – odwzorowanie ram prawnych państw członkowskich".

Raport ten jest odpowiedzią na rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 12 marca 2014 r. skierowaną do Agencji w sprawie przeprowadzenia badań w zakresie ochrony praw podstawowych w kontekście nadzoru na dużą skalę. Rezolucja ta została wydana w kontekście ujawnienia przez Edwarda Snowdena w czerwcu 2013 r. informacji o rozległych globalnych programach nadzoru prowadzonego przez służby wywiadowcze.

Raport Agencji Praw Podstawowych UE przedstawia różnorodne i złożone rozwiązania prawne, które określają działania służb wywiadowczych w poszczególnych państwach członkowskich UE. Raport przedstawia także praktyki nadzoru oraz wskazuje na potrzebę zapewnienia silniejszego i bardziej kompleksowego dostępu do skutecznych środków w celu ochrony praw podstawowych, w szczególności prawa do prywatności i ochrony danych osobowych. Analiza ram prawnych nadzoru, stosowanego przez służby wywiadowcze w państwach członkowskich UE, koncentruje się na nadzorze masowym, który posiada szczególnie wysoki potencjał możliwości nadużyć i arbitralności. Ponadto, raport Agencji przedstawia działania podmiotów, których zadaniem jest nadzorowanie działań służb wywiadowczych oraz środki prawne dostępne dla osób, których prawa zostały naruszone w wyniku działań służb oraz chcących zakwestionować działania wywiadowcze.

Mirosław Wróblewski, Dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze RPO, członek zarządu FRA: Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z września 2015 r. w sprawie Schrems podkreślił, że „taka masowa inwigilacja na wielką skalę jest ze swej natury nieproporcjonalna i stanowi nieuzasadnioną ingerencję w prawa gwarantowane w art. 7 i 8 Karty praw podstawowych UE”. Powołane przez Trybunał przepisy Karty określają prawne gwarancje prawa do prywatności i ochrony danych osobowych w porządku prawnym UE. Wydaje się, że szczególnie w kontekście bieżących wydarzeń znalezienie i zachowanie odpowiedniej proporcji między uprawnieniami służb a prawem jednostki do prywatności stanowi wyjątkowe wyzwanie. Raport Agencji może w tym zakresie stanowić ciekawe źródło informacji, szczególnie o charakterze porównawczym. Lektura raportu może być także przydatna w toku praw ustawodawczych nad wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego w zakresie odnoszącym się do inwigilacji przez polskie służby.