Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik praw obywatelskich wziął udział w debacie „Psychoterapeuta w życiu publicznym. Obserwator czy uczestnik?”, która odbyła się 24 lutego na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Celem debaty było stworzenie przestrzeni do wymiany myśli nad dylematami, które mogą się pojawić na pograniczu gabinetu i życia społecznego lub politycznego. Debatę otworzył wykład wygłoszony przez dr. Adama Bodnara.

Psychoterapeuta ma prawo być nie tylko obserwatorem życia publicznego, ale też jego aktywnym uczestnikiem, kierującym się zasadami etycznymi oraz dobrem pacjenta z uwzględnieniem wartości konstytucyjnych.

W odniesieniu do roli psychoterapeuty w jego relacjach z pacjentem, psychoterapeuta powinien przestrzegać następujących zasad konstytucyjnych:

• Prawa do godności (art. 30 Konstytucji),
• Prawa do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji),
• Prawa do ochrony zdrowia, a w szczególności zdrowia psychicznego (art. 68 Konstytucji),
• Obowiązku ochrony danych osobowych pacjentów (art. 51 Konstytucji).

Aby zabezpieczyć interesy pacjentów psychoterapeuci kierują się kodeksem zasad etycznych zgodnie z którym:

• Psychoterapeuta w wystąpieniach publicznych winien kierować się aktualną naukową wiedzą na temat omawianych problemów związanych z psychoterapią,
• Powinien powstrzymywać się od udziału w reklamach/ogłoszeniach komercyjnych,
• Psychoterapeuta jest zobowiązany do dbałości o rzetelność i fachowość informacji przekazywanych nie tylko przez siebie, ale też przez innych psychoterapeutów i osoby kojarzone z tym środowiskiem.
• Psychoterapeuta nie powinien brać udziału w działaniach, które prowadzą do zachowań nielegalnych, dyskryminujących ze względu na płeć, religię, niepełnosprawność czy orientację seksualną.

Czynny udział psychoterapeuty w życiu publicznym zobowiązuje go do szczególnej dbałości o język debaty publicznej.

Jednym ze źródeł tworzenia negatywnych stereotypów odnośnie osób z zaburzeniami jest właśnie język debaty publicznej, w której coraz częściej wobec adwersarzy używa się zwrotów odnoszących się do zaburzeń psychicznych („autyzm PiS-u”, „obóz maniakalny”). Do takich wniosków doszli autorzy raportu opracowanego na zlecenie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Fundacja Kultura Liberalna przygotowała raport pt. „Polska prasa o osobach z zaburzeniami psychicznymi – analiza wybranych przykładów”. Wspomniany raport został przygotowany na podstawie analizy ośmiu czasopism: „Fakt”, „Gazeta Wyborcza”, „Rzeczpospolita”, „Do Rzeczy”, „Newsweek”, „Polityka”, „Wprost”  i „wSieci”, wydanych w okresie od listopada 2014 r. do października 2015 r.

Przeprowadzona analiza pozwoliła na wyodrębnienie mechanizmów, które tworzą stereotypy odnośnie do osób z zaburzeniami. Zdaniem autorów raportu, jednym z nich jest niewątpliwie kontekst, w jakim pojawiają się informacje o osobach chorych psychicznie. Dotyczy to w szczególności artykułów poświęconych przestępczości, gdzie podkreśla się, że przestępstwa są popełniane przez osoby z zaburzeniami psychicznymi.

Autorzy raportu zwracają też uwagę, że artykuły o zakładach psychiatrycznych koncentrują się głównie na zjawiskach patologicznych - używanie przemocy wobec chorych, bezpodstawne zamykanie w zakładach osób zdrowych, co utwierdza odbiorców w przekonaniu, że szpitale psychiatryczne to miejsca szczególnie niebezpieczne i zagrażające prawom jednostki.