Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Propozycja badania, która nie została zrealizowana

Temat:

Przeciwdziałanie przemocy motywowanej orientacją seksualną. Analiza i zalecenia.

Cel badawczy:

Ustalenie skali problemu przestępczości motywowanej nienawiścią wobec osób o nieheteronormatywnej orientacji seksualnej, a także zweryfikowanie efektywności obecnie obowiązującego mechanizmu identyfikowania, ścigania i karania tej kategorii przestępstw w Polsce. Według wstępnych założeń, realizacja tego celu mogłaby się odbyć na drodze przeprowadzenia zarówno analiz ilościowych (ankieta internetowa) jak i analiz jakościowych (pogłębione wywiady indywidualne) z udziałem osób pokrzywdzonych homofobicznymi przestępstwami, jak również poprzez analizę akt sądowych dot. spraw zawierających w swoich stanach faktycznych elementy przemawiające za przypisaniem homofobicznej motywacji sprawcy czynu zabronionego.

Uzasadnienie:

Badanie o proponowanej tematyce nie zostało dotychczas zrealizowane przez jakąkolwiek instytucję publiczną w Polsce. Najważniejsi decydenci zajmujący się problematyką przestępczości (w tym Prokuratura Generalna, Ministerstwo Sprawiedliwości czy Policja) nie zajmują się pełnym i systemowym rozpoznaniem przedmiotowego zjawiska, uzasadniając najczęściej swój brak aktywności w tym obszarze nieistnieniem regulacji prawnych, które wprowadzałyby obowiązek uwzględniania homofobicznej motywacji przestępstw z nienawiści. W dalszej kolejności, brak regulacji prawnych powoduje, że instytucje te nie zbierają również żadnych danych, które pozwoliłyby na oszacowanie skali zjawiska w inny sposób. Z tych względów, próbę identyfikacji problemu homofobicznej przestępczości z nienawiści podejmują wyłącznie organizacje pozarządowe w oparciu o własne analizy oraz badania przeprowadzane za granicą (np. raporty Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej). Możliwe jest zatem zlecenie badań dot. tej tematyki. Co jednak istotne, z informacji Rzecznika Praw Obywatelskich o działalności w obszarze równego traktowania jednoznacznie wynika, iż skargi na naruszenie zakazu równego traktowania ze względu na orientację seksualną stanowią jedną z problematyk z zakresu równego traktowania, z którą spotyka się na co dzień ta instytucja. Wśród nich Rzecznik zwrócił szczególną uwagę m.in. na skargi dotyczące aktów przemocy wobec osób nieheteroseksualnych oraz naruszenia godności osobistej tej kategorii osób przez funkcjonariuszy Policji.

Mając powyższe na uwadze, wydaje się, że przeprowadzenie proponowanego badania pozwoliłoby na pełniejsze rozpoznanie oraz pogłębienie wstępnych diagnoz przedstawianych przez organizacje pozarządowe działające w obszarze praw osób LGB oraz Rzecznika.

Opisywane zjawisko jest problemem ogólnospołecznym, a także w znacznym stopniu wpływa na sytuację społeczno-prawną osób nieheteroseksualnych (lub osób za takie uznane). Z raportu na temat sytuacji społecznej osób LGBT za lata 2010 i 2011 (wydanego przez Kampanię Przeciw Homofobii i Stowarzyszenie Lambda Warszawa) wynika, że w ciągu 2 lat blisko 12 % osób LGB doznało przemocy fizycznej (w tym 40% z nich doznało jej więcej niż 3 razy), zaś 44% przemocy psychicznej (w tym 60% z nich doznało jej więcej niż 3 razy) w badanym okresie. Biorąc pod uwagę szacunki wskazujące, że osoby LGB stanowią ok. 5% każdej populacji, z pewną ostrożnością można przyjąć, iż zjawisko homofobicznej przemocy dotyka aktualnie ok. 1 miliona osób mieszkających w Polsce. Jednocześnie, należy wskazać na bardzo niski odsetek zgłaszania tego rodzaju spraw organom ścigania. Przemoc fizyczna jest zgłaszana w 10% przypadków, zaś przemoc psychiczna (kwalifikowana jako przestępstwo) jedynie w 5% przypadków.

Wreszcie, zważywszy na zbliżające się wejście w życie ustawy z 10 października 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, która ma na celu implementowanie do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. (ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw, odnoszących się w szczególności również do przestępstw z nienawiści motywowanych orientacją seksualną, ekspresją i tożsamością płciową) przedstawienie przez Rzecznika Praw Obywatelskich wyników badań dot. homofobicznych przestępstw z nienawiści może w decydującej mierze przyczynić się do ukształtowania się praktyki prawidłowego stosowania tych przepisów i przypisania należytej wagi przestępstwom motywowanym niechęcią wobec osób LGB.

Jedynie na marginesie warto wskazać, iż z posiadanych przez nas informacji nie wynika aby inne organy władzy publicznej planowały przeprowadzenie badań dot. tej tematyki.

Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii z siedzibą w Warszawie

Stowarzyszenie Kultura Równości

Redakcja BRPO