Biuletyn Informacji Publicznej RPO

„Jeżdżę po kraju, bo chciałbym zrozumieć, jakie są problemy dotyczące praw człowieka w Polsce. Państwa opinie są niezwykle ważne z punktu widzenia naszej pracy” – tak Adam Bodnar zwrócił się do przedstawicieli organizacji pozarządowych rozpoczynając spotkanie na Uniwersytecie Rzeszowskim.

Okazało się, że wiele problemów dotyczy różnych form dyskryminacji.

Osoby z niepełnosprawnościami

Usłyszeliśmy historię młodego człowieka, którym oboje rodzice zajmowali się do śmierci matki dziecka. Następnie ojciec, który założył nową rodzinę, doprowadził do ubezwłasnowolnienia syna i nie chce, by postronne osoby się z nim kontaktowały. Młody człowiek przebywa w domu pomocy społecznej. Zdaniem naszych gości problem wynika m.in. z wysokiego statusu społecznego ojca, którego opinie i decyzje nie są kwestionowane, ani przez placówkę, ani przez sąd.

Rzecznik zwrócił uwagę na to, że prawo daje jednak w takich sytuacjach narzędzie: osoba ubezwłasnowolniona ma prawo zwrócić się do sądu o ocenę sytuacji i ewentualne zniesienie ubezwłasnowolnienia.

Kolejnym zgłoszonym problemem był sposób przesłuchiwania osób z niepełnosprawnością umysłową. Zdarza się, że osoby te wzywane są bez opiekunów prawnych, jakby policjanci mieli nadzieję, że łatwiej będzie skłonić przesłuchiwanych do przyjęcia wygodnej dla policji wersji.

Adam Bodnar zwrócił przy tej okazji uwagę na problem, że Polska nie stosuje standardów przy przesłuchaniu osób z grup szczególnie wrażliwych (osób z niepełnosprawnościami, dzieci, osób starszych, ofiar przemocy itd.) – a powinny mieć one zapewnioną pomoc w trakcie pierwszego przesłuchania.

Rzecznik zwrócił też uwagę na obowiązującą od zeszłego roku ustawę o pomocy dla osób pokrzywdzonych i świadków przestępstw.

Prawa kobiet

Przedstawicielki organizacji działających na rzecz kobiet mówiły o problemie emerytowanych policjantów, którym zdarza się rekompensować utraconą pozycję zawodową aktami przemocy w domu. W takiej sytuacji policji trudno jest reagować – zna przecież sprawcę.

Adam Bodnar zauważył, że to problem szerszy: dotyczy wielu osób, którym pozycja zawodowa dawała szczególny status społeczny, a emerytura, nawet w młodym wieku, tego statusu pozbawiła.
Mowa była też o prawach ofiar gwałtu: miejscowa praktyka jest taka, że ofiara sama powinna płacić za badania sprawdzające, czy sprawca nie był nosicielem wirusa HIV, a także za tabletkę „po” – Szacujemy, że gwałt kosztuje kobietę na początek 300 złotych.

Rzecznik przypomniał o ostatnich efektach swojej interwencji: władze zobowiązały się zebrać informacje o tym, ile czasu mija od zgłoszenia gwałtu do pierwszego przesłuchania. Z sygnałów RPO wynika, że może to być nawet trzy miesiące

Ochrona zdrowia

Nosiciele wirusa HIV nie mają na Podkarpaciu pomocy - kompletne konsultacje lekarskie dostępne są w Krakowie lub Warszawie. Do tego żadna apteka na Podkarpaciu nie chce sprzedawać leków przepisywanych w tym przypadku. Ludzie więc proszą o recepty na zapas i realizują je poza województwem. Ta informacja była nowością dla Biura. 

Problem z organizacją lekcji etyki

Jak sobie radzić z problemem utrudniania dostępu do lekcji etyki? Rzecznik przypomniał o raporcie wydanym w tej sprawie przez Biuro Rzecznika. Prosił o przekazywanie informacji, które mogłyby pomóc w jego aktualizacji.

Prawa więźniów

Potrzebne jest lepsze wsparcie dla osób wychodzących na wolność po to, by lepiej odnajdowały się w nowej rzeczywistości. Warto zaktywizować terenową radę ds. adaptacji skazanych, dlatego Adam Bodnar oferuje pomoc Biura. Jego zastępca, Krzysztof Olkowicz bardzo wiele robi w tych sprawach.

Sprawa obywatelskiego nieposłuszeństwa

Na ile - o ile ostatni wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie zostanie opublikowany - obywatele poza manifestacjami mogą protestować? - pytali zebrani.
- Obywateli obowiązuje prawo – podkreślił Adam Bodnar. - Jest ustawa o stowarzyszeniach, jest prawo zgromadzeń, ale generalnie samo pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa, które Państwo przywołujecie, oznacza także gotowość na poniesienie konsekwencji swoich czynów.

Problem hejtu w internecie

Jego skala jest tak wielka, że ludzie zaczynają się wycofywać z aktywności publicznej i społecznej. Ataki dotyczą każdej odmienności: „nie chodzi o to, co kto mówi czy myśli, wystarczy, że inaczej śpiewa”.
Rzecznik słuchał. Opowiadał też o spotkaniach okrągłego stołu w sprawie hejtu w internecie i jego ustaleniach.

Poranna debata na Uniwersytecie Rzeszowskim

Przed spotkaniem z organizacjami pozarządowymi Adam Bodnar brał udział w konferencji naukowej zorganizowanej przez Koło prawa międzynarodowego i prawa europejskiego wydziała prawa i administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego (UR)  i Podkarpackie Centrum  Edukacji Prawnej – „Aktualne problemy migracyjne UE”.
Prelegentami – wśród ekspertów z całego kraju – byli między innymi ambasadorzy RPO Marek Podraza (UR) i Małgorzata Mroczek (UW) oraz Marcin Sośniak, naczelnik wydziału ds. migrantów BRPO.
Adam Bodnar przedstawiwszy kontekst prawny i międzynarodowy problemu migracji cytował Pietro Bartolo, lekarza z Lampedusy: „Uchodźcy są ludźmi takimi jak my. Jeśli ich wygląd nam przeszkadza, to znaczy, że mamy problem z własnym człowieczeństwem”.
Rektor UR archeolog prof. Syl wester Czopek pokazywał problem migracji na tle dziejów i prahistorii: podkreślał, że Europa powstała dzięki wkładowi ludzi, którzy od tysięcy lat przynosili tu wiedzę i rozwój szlakiem, który nazywamy dziś bałkańskim.
Zebrani rozmawiali o bieżącej sytuacji migracyjnej, o tym, jak wygląda szlak migracyjny i jak może się zmieniać – co może mieć poważne konsekwencje dla Polski.

• Wieczorem na Uniwersytecie Rzeszowskim odbyła się debata "Art. 53 Konstytucji - wolność sumienia i religii". Prowadził ją Adam Bodnar, a panelistami byli: prof. Halina Zięba-Załucka (UR), ks. prof. Piotr Steczkowski (UR)i Michał Pulkowski, administrator Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej Kościoła Greckokatolickiego w Polsce, przedstawiciel mniejszości ukraińskiej.