Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Biura Terenowego Rzecznika Praw Obywatelskich w Katowicach zwróciła się laborantka prosząc o pomoc w uznaniu, że jej praca jest wykonywana w szczególnych warunkach. To uprawniałoby ją do nabycia emerytury pomostowej.

Interesariuszka pracuje na stanowisku technika RTG od 1 września 1982 r. Przepisy, które uznawały jej pracę za uciążliwą, wygasły w wyniku reformy emerytalnej. Zgodnie z przepisami przejściowymi laborantka mogłaby skorzystać z emerytury pomostowej, gdyby prawa do niej uzyskała do końca 2008 r.

Rzecznik zbadał sprawę i wyjaśnił, że w tym przypadku prawo do emerytury pomostowej nie może przysługiwać (BPK.7060.1.2017). Sprawą zajmował się zresztą Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 3 marca 2011 r. (sygn. K 23/09) stwierdził, że zmiany w regulacjach dotyczących emerytur pomostowych były zgodne z Konstytucją. Nie odebrały też ludziom prawa do emerytury, a tylko pewne przywileje i to w taki sposób, że osoby długo pracujące w starym systemie zachowały swoje prawa, a zmiany dotknęły tylko osoby młodsze.

Chodzi o reformę emerytalną sprzed 18 lat. W 1999 r. fundamentalnie zmienił się bowiem w Polsce sposób obliczania emerytur. Dotychczasowy nie był w stanie dalej funkcjonować (w starzejącym się społeczeństwie pracujący nie byliby w stanie złożyć się na emerytury na dotychczasowych zasadach).

Najważniejsza zmiana polegała na tym, że wysokość emerytury zaczęła być ustalana na podstawie zebranych przez pracującego składek, a nie wysokości jego ostatnich zarobków. Oznaczało to także zlikwidowanie przywilejów dla niektórych grup zawodowych (bo nie idą za nimi wyższe składki) i ujednolicenie wieku emerytalnego ubezpieczonych (bowiem w tym systemie wcześniejsza emerytura byłaby emeryturą niższą ze względu na mniejszą liczbę wpłaconych składek - chyba że uznałoby się, że tę różnicę należy dopłacić ze składek innych pracujących).

Reforma przewidziała okres przejściowy – i w przypadku prawa do emerytury pomostowych założyła, że takie prawo nie zostanie zniesione od razu, ale będzie przysługiwało do końca 2008 r..

Ustawa zmieniła też wykaz prac uznawanych za szczególnie szkodliwe. Ustawodawca wyszedł m.in. z założenia, że niektóre prace, które kiedyś uchodziły za szkodliwe, teraz już takie nie są, bo mamy lepsze zabezpieczenia, badania lekarskie itd.

18 lat od reformy emerytalnej i 9 lat od końca obowiązywania przepisów przejściowych nie da się tego zmienić – chyba, że tak zdecydowałyby parlament (oceniając wcześniej, że państwo jest w stanie wypłacać takie dodatkowe świadczenia).