Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W wystąpieniach skierowanych w 2016 roku do Ministra Sprawiedliwości, Rzecznik Praw Obywatelskich wskazywał, że skuteczne ściganie i osądzanie sprawców przestępstwa niealimentacji jest utrudnione. W postępowaniu tym bowiem należy wykazać, że w wyniku uporczywego uchylania się od obowiązku alimentacji pokrzywdzony został narażony na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Istotny jest również niski poziom świadomości dłużników alimentacyjnych dotyczący ich obowiązków rodzicielskich, swoiste przyzwolenie społeczne dla niepłacenia alimentów, możliwość pracy w tzw. szarej strefie czy wyzbywanie się majątku na rzecz innych osób w celu uniknięcia egzekucji.

Rzecznik podkreślił, że konieczne jest szczególnie:

• uwrażliwienie sędziów orzekających w tego typu sprawach na problematykę dot. przestępstw niealimentacji i zagwarantowanie szkoleń w tym zakresie,
• szersze stosowanie środków kompensacyjnych,
• podawanie wyroku do publicznej wiadomości,
• stosowanie kar mieszanych w sprawach dot. przestępstw niealimentacji.

Środki te powinny przyczynić się z jednej strony do zapewnienia odpowiedniej reakcji wymiaru sprawiedliwości na tego typu czyny, z drugiej zaś strony powinny spowodować wzrost świadomości społeczeństwa o karalności czynu w postaci niealimentacji. Ponieważ w Ministerstwie Sprawiedliwości podjęta została inicjatywa powołania przez Prezesa Rady Ministrów zespołu międzyresortowego, którego zadaniem będzie wypracowanie kompleksowych rozwiązań przeciwdziałających zjawisku niealimentacji, Rzecznik zwrócił się o dokonanie analizy tej problematyki i rozważenie podjęcia stosownych działań.

Z odpowiedzi Ministra wynika, że w Ministerstwie trwają obecnie wewnętrzne prace analityczno-koncepcyjne. Rozważane i analizowane są różne warianty możliwych rozwiązań tak, by projektowana zmiana była zgodna z naczelnymi i gwarancyjnymi zasadami prawa karnego, a jednocześnie skuteczna w karaniu zachowań związanych ze świadomym uchyleniem się od spełnienia obowiązku alimentacyjnego. Prace są na wstępnym etapie i dotychczas nie został powołany międzyresortowy zespół do wypracowania kompleksowych rozwiązań przeciwdziałających zjawisku niealimentacji w Polsce. Minister przekazał również częściowe dane statystyczne dotyczące tego zjawiska – pełne dane za rok 2015 będą dostępne pod koniec lipca.

Rzecznik zwróci się do Ministerstwa na początku sierpnia z prośbą o udzielenie pełnych danych. Będzie również konsekwentnie pytał o postęp deklarowanych przez Ministra prac legislacyjnych.