Biuletyn Informacji Publicznej RPO

21 lipca sejmowa Komisja do Spraw Petycji zajmowała się projektem zmian w Kodeksie postępowania karnego. W posiedzeniu wziął udział przedstawiciel Rzecznika Praw Obywatelskich – Valeri Vachev z Zespołu Prawa Karnego.

Projekt zmiany zakłada rozszerzenie zakresu art. 183 § 1 Kodeksu postępowania karnego – tak, aby świadek mógł uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za wykroczenie lub wykroczenia skarbowe. Obecnie może uchylić się od odpowiedzi tylko w przypadku zagrożenia odpowiedzialnością za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Przedstawiciel Rzecznika zaznaczył, że rzymska zasada nemo se ipsum accusare tenetur, w myśl której nikogo nie wolno zmuszać do oskarżenia samego siebie, legła u podstaw demokratycznego procesu karnego, w którym uczestnikom powinno się zapewniać jak najszersze poszanowanie ich praw i wolności. Tymczasem obecna treść art. 183 § 1 k.p.k. niewątpliwie pozostaje w sprzeczności z wyżej przywołaną zasadą – w zakresie, w jakim nie umożliwia świadkowi odmowy odpowiedzi, w przypadku, gdy jemu samemu lub osobie dla niego najbliższej grozi odpowiedzialność za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe.

Przeciwko przyjęciu projektowanej nowelizacji wypowiedzieli się obecni na posiedzeniu przedstawiciele MSWiA oraz Komendy Głównej Policji. Przedstawione przez nich argumenty odnosiły się przeważnie do zagadnień oscylujących wokół problemów z zakresu ruchu drogowego, pomijając znacznie szersze znaczenie regulacji zawartej w art. 183 § 1 k.p.k. dla całego postępowania karnego.

Odnosząc się do stanowiska prezentowanego przez przedstawicieli MSWiA i Policji, przedstawiciel Rzecznika Praw Obywatelskich podkreślił fundamentalny charakter konstytucyjnie zagwarantowanego każdej jednostce prawa do obrony. Ma ono absolutne i bezwarunkowe zastosowanie w każdym postępowaniu o charakterze represyjnym, w tym także w postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Przedstawiciel RPO wyraził nadzieję, że zostaną podjęte dalsze działania legislacyjne zmierzające w kierunku uchwalenia zmiany art. 183 § 1 k.p.k. w projektowanym kształcie. Proponowane brzmienie przepisu prowadzi bowiem ku zapewnieniu szerszej realizacji fundamentalnych praw jednostki w zakresie prawa represyjnego i przyczyni się do podniesienia demokratycznych gwarancji przestrzegania praw i wolności osób znajdujących się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej.

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich spotkało się z aprobatą członków Komisji, którzy przy braku sprzeciwu podjęli decyzję o skierowaniu projektu nowelizacji do sejmowej Komisji Ustawodawczej, w celu kontynuacji dalszych prac legislacyjnych nad projektem.