Biuletyn Informacji Publicznej RPO

16 marca 2022 r. odbyło się posiedzenie Komisji Ekspertów Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. Posiedzenie miało na celu przede wszystkim sprawozdanie działalności KMPT w roku 2021 oraz przedstawienie oraz konsultację z ekspertami planu działania Mechanizmu w 2022 r.

Gościem specjalnym posiedzenia był prof. Mykola Gnatovski – profesor prawa międzynarodowego Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki, który w latach 2009-2021 był członkiem Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom (CPT), pełniąc funkcję jego przewodniczącego w latach 2015-2021.

Posiedzenie otworzył rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek witając jego uczestników. Szczególne powitanie rzecznik skierował do Mykoli Gnatovskiego oraz prof. Wojciecha Brzozowskiego, który dołączył do Komisji jako jej nowy członek. 

Prof. Mykola Gnatovski

Głos następnie zabrał Mykola Gnatovski, który wygłosił wystąpienie na temat wyzwań Rady Europy w kontekście sytuacji w Ukrainie. Profesor ocenił trudności, jakie dla stosowania przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stwarza wystąpienie Rosji z Rady Europy oraz wyraził przekonanie, iż Rada Europy powinna postępować w oparciu o wartości, w celu obrony których została powołana. Wskazał również, iż wojna w Ukrainie wywołała katastrofę humanitarną również w państwach graniczących z tym krajem, takich jak Polska, co stworzy w nich wyjątkowe wyzwania dla utrzymania standardów gwarantowanych przez EKPC. Wyraził przy tym nadzieję, iż działalność Rady Europy zostanie wobec tego kryzysu odpowiednio wzmocniona i ukierunkowana na jak silniejszą odpowiedź na wynikające z niego problemy.

Sprawozdanie działalności KMPT w 2021 r. 

Po wystąpieniu gościa zastępca dyrektora KMPT Marcin Kusy przedstawił informację o działalności Mechanizmu w roku 2021. Omówił on najważniejsze działania podjęte przez KMPT w tym roku związane z m.in. naruszeniami funkcjonariuszy Policji wobec osób zatrzymanych podczas protestów z jesieni 2020 r., przypadków zgonów osób zatrzymywanych przez policjantów, czy położeniem obcokrajowców znajdujących się w detencji administracyjnej. Przywołał wystąpienia dokonywane przez pracowników KMPT do władz publicznych w tych sprawach oraz reakcje ich adresatów.

Marcin Kusy przypomniał również o raportach wydanych w 2021 przez KMPT dotyczących m.in. naruszeń funkcjonariuszy Policji wobec osób zatrzymanych podczas protestów z jesieni 2020 r. czy położenia obcokrajowców znajdujących się w detencji administracyjnej. 

Szczególną uwagę zastępca dyrektora KMPT zwrócił na przypadki naruszania mandatu KMPT przez funkcjonariuszy państwowych. Przywołał m.in. sytuacje, w których policjanci uniemożliwiali pracownikom KMPT poufną rozmowę z osobami zatrzymanymi, czy też przypadek, w którym pracownicy KMPT zostali wyproszeni przez dyrekcję placówki całodobowej opieki. Marcin Kusy przypomniał również zatrzymanie wspólnej delegacji KMPT i komisarz praw człowieka Rady Europy Dunji Mijatović przez Policję w drodze na granicę polsko-białoruską.

Informacja została uzupełniona przez członka KMPT Michała Żłobeckiego, który w szczególe przedstawił działania KMPT podjęte w związku z sytuacją panującą na granicy polsko-białoruskiej. Michał Żłobecki wskazał sposoby, w jakie pracownicy KMPT dostosowali swój sposób postępowania w celu skutecznego wykonywania swojego mandatu na pograniczu polsko-białoruskim. Przypomniał również o działaniach podejmowanych przez KMPT wobec przypadków pozbawiania osób zatrzymanych przy granicy praw przysługujących w takich okolicznościach oraz podkreślił zaniepokojenie Mechanizmu tendencją organów państwowych do nadużywania osadzania cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych wbrew powinności stosowania tego środka w ostateczności. 

Plany na 2022 rok

Następnie dyrektor KMPT przedstawił założenia pracy KMPT w roku 2022. Wskazał, iż zespół Mechanizmu pragnie poszerzyć w tym roku swoją aktywność o działania edukacyjne nakierowane nie tylko na funkcjonariuszy i pracowników organów państwowych, ale także uczniów szkół średnich. Poprosił jednocześnie o wsparcie przez członków KE KMPT w tym zakresie, jak również o pomoc w znalezieniu ekspertów zewnętrznych dla KMPT (w szczególności lekarzy medycyny oraz psychiatrów). Są oni niezbędni w trakcie wizytacji miejsc pozbawienia wolności, ponieważ dzięki posiadanej wiedzy eksperckiej mogą poddać pogłębionej analizie kwestie opieki lekarskiej czy psychiatrycznej świadczonej na rzecz osób pozbawionych wolności.

Hanna Machińska zapowiedziała również zamiar zorganizowania przez KMPT spotkań z sędziami orzekającymi umieszczanie cudzoziemców w strzeżonych ośrodkach, które mają na celu uwrażliwianie ich na potrzebę stosowania detencji jako środka ultima ratio oraz na ochronę obywateli przed nieludzkim lub poniżającym traktowaniem i torturami. Członkowie Komisji wyrazili poparcie dla tych inicjatyw oraz zaproponowali rozszerzenie współpracy w ramach Komisji w sposób pozwalający im na aktywne zaangażowanie w działania tego typu.

W czasie dyskusji, eksperci KMPT wyrażali swoje uznanie dla pracy Mechanizmu oraz podejmowania nowych wyzwań związanych z pandemią (wizyty on-line w miejscach detencji), sytuacją na granicy polsko-białoruskiej oraz wojną w Ukrainie. Jak wskazała wiceprzewodnicząca KE KMPT Maria Ejchart-Dubois, KMPT podejmuje działania w pełni adekwatne do miejsca i czasu. Profesor Konopczyński podkreślił także widoczny na przestrzeni lat rozwój Mechanizmu, który stał się obecnie ważnym filarem prewencji tortur w Polsce.

O Komisji

Komisja Ekspertów Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur została powołana 18 października 2016 r. Zrzesza ekspertów, których doświadczenie jest pomocne w pracy Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (KMPT), który dzięki wizytacjom prewencyjnym zapobiega poniżaniu, okrutnemu i nieludzkiemu traktowaniu oraz torturom we wszystkich miejscach pozbawienia wolności.

Komisja pomaga też w wypracowywaniu uwag i rekomendacji RPO dotyczących obowiązujących lub projektowanych zmian aktów prawnych, propozycji zmian systemowych czy przygotowywaniu tez do wystąpień Rzecznika Praw Obywatelskich.