Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Sądy dwóch instancji skazały oskarżonego za kierowanie samochodem po pijanemu, nie dostrzegając zatarcia jego kary za takie samo wcześniejsze przestępstwo
• Przeoczenie to spowodowało surowszą kwalifikację prawną zarzuconego mu czynu
• Rzecznik Praw Obywatelskich uznał, że doszło do rażąco niesprawiedliwego wyroku i złożył kasację do Sądu Najwyższego
• SN zwrócił sprawę sądowi II instancji, który przy ponownym zbadaniu sprawy ma zastosować łagodniejszą kwalifikację prawną

W 2016 r. sąd rejonowy skazał K.Ś. na 4 miesiące więzienia za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości. Sąd podkreślił, że był on już w 2010 r. prawomocnie skazany na grzywnę przez inny sąd za kierowanie w stanie nietrzeźwości - na podstawie art. 178a ust. 1 Kodeksu karnego (przewiduje on za takie przestępstwo grzywnę, karę ograniczenia wolności albo do 2 lat więzienia). Dlatego sąd zastosował wobec podsądnego surowszą kwalifikację czynu. Zgodnie bowiem z art. 178a ust. 4 Kk, jeśli sprawca był wcześniej prawomocnie skazany za kierowanie po pijanemu, podlega karze od 3 miesięcy do 5 lat więzienia.

Wyrok utrzymał sąd okręgowy, który uznał apelację oskarżonego za bezzasadną, a kwalifikację prawną za prawidłową.

Argumenty kasacji RPO

RPO złożył kasację, wnosząc by SN zwrócił sprawę sądowi okręgowemu wobec rażącego naruszenia prawa karnego procesowego przez nieuwzględnienie zatarcia prawomocnego skazania K.Ś. Doprowadziło to do  błędnej kwalifikacji prawnej jego czynu i  utrzymania w mocy rażąco niesprawiedliwego wyroku I instancji.  Niesprawiedliwość wynikła z pominięcia zatarcia wcześniejszego skazania, co oznaczało surowszą odpowiedzialność z art. 178a ust. 4. Uznanie skazanego za sprawcę wyłącznie czynu z art. 178a ust. 1 mogło zmienić jego sytuację prawną, szczególnie co do wymiaru kary – pisał w kasacji zastępca RPO Stanisław Trociuk.

Skazując K.Ś., sąd rejonowy nie dysponował aktami sprawy, w tym aktami wykonawczymi. Nie miał zatem wszystkich istotnych dowodów dla prawidłowego rozstrzygnięcia. Z kolei sąd okręgowy rozpoznał apelację jedynie w jej granicach, przez co nie dostrzegł, że wyrok SR rażąco naruszał prawo. Według RPO sąd ten powinien był z urzędu wyjść poza granice apelacji i uchylić wyrok.

Rzecznik przypomniał, że po nowelizacji Kodeksu karnego z 20 lutego 2015 r. doszło m.in. do zmiany art. 107 ust. 4a, który określa przesłanki zatarcia skazania w przypadku orzeczenia kary grzywny. Zatarcie następuje wtedy z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Zmiana ta weszła w życie 21 marca 2015 r. Sądy były zatem zobligowane do jej uwzględnienia – skoro zarówno w chwili czynu, jak i orzekania przez oba sądy, skazanie K.Ś. uległo zatarciu.

SN: zastosować łagodniejszą kwalifikację karną

Sąd Najwyższy uwzględnił kasację jako oczywiście zasadną (sygn. akt III KK 148/18). Uchylił wyrok sądu okręgowego i zwrócił mu sprawę do ponownego rozpoznania.  Potwierdził, że oba orzekające sądy przeoczyły, iż koniecznym warunkiem uznania oskarżonego za winnego  występku z art. 178a ust. 4 jest m.in. wcześniejsze prawomocne skazanie za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości.

Sądy oparły się wyłącznie na karcie karnej oskarżonego oraz odpisie wyroku sądu rejonowego z  2010 r. Nie dysponując aktami tej ostatniej sprawy, sądy nie uwzględniły w związku z tym m.in. uiszczenia wymierzonej grzywny w październiku 2012 r.

Według SN oczywiste było zatem, że w chwili czynu K.Ś. z 2015 r. nie mógł być traktowany jako osoba skazana, bowiem skazanie z art. 178a ust. 1 Kk - formalnie figurujące w karcie karnej - uległo już zatarciu, w związku z dodaniem do art. 107 Kk nowego ustępu 4a. Wynika z tego, że powinna być zastosowana odmienna kwalifikacja prawna czynu K.Ś., co nie mogłoby pozostać bez wpływu na wymiar kary.

SN przypomniał, że przepisy nakładają na sąd II instancji obowiązek szerszego rozpoznania sprawy, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów - jeżeli utrzymanie orzeczenia byłoby rażąco niesprawiedliwe.

Zalecenia SN są wiążące dla sądu okręgowego.

II.511.854.2016