Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W związku ze złożoną skargą indywidualną RPO odnotowuje, że debata publiczna dotycząca zagadnienia jawności płac osób zatrudnionych w Narodowym Banku Polskim przybiera czasami emocjonalny i niemerytoryczny charakter. Bez wątpienia wolność słowa oraz prawo do krytycznej oceny działań podejmowanych przez instytucje publiczne oraz osoby w nich zatrudnione ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania demokracji. Jednakże debata publiczna powinna być prowadzona z poszanowaniem godności i praw wszystkich jej uczestników.

Język, którym się posługujemy omawiając zagadnienia istotne dla prawidłowego funkcjonowania naszego państwa, powinien być wolny od wszelkich form nietolerancji i seksizmu. W tym kontekście krytycznie należy ocenić wypowiedzi noszące znamiona dyskryminacji, które zamiast na ocenie kompetencji i wiedzy zatrudnionych pracownic NBP zdają się koncentrować na ich cechach osobistych, takich jak płeć lub wygląd zewnętrzny. Sprzeciw budzą także stwierdzenia, które – opierając się na stereotypowych przekonaniach związanych z płcią – mogą podważać kompetencje kobiet do pełnienia określonych ról i funkcji w sferze publicznej. Ocena pracowników, w tym osób zatrudnionych w instytucjach państwowych, powinna być dokonywana wyłącznie w oparciu o obiektywne kryteria, w oderwaniu od płci czy innych cech osobistych.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że tocząca się debata dotycząca wynagrodzeń osób zatrudnionych w instytucjach państwowych dotyka także podstawowych praw i wolności politycznych. Transparentność systemów wynagrodzeń (np. tabele zaszeregowania poszczególnych grup pracowników w danej instytucji) służy realizacji zasady równego traktowania w zatrudnieniu, w tym równości kobiet i mężczyzn (art. 33 Konstytucji), poprzez zapewnienie w praktyce przestrzegania zasady jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę tej samej wartości. Powiązana jest także z zasadą jawności działania administracji publicznej (art. 61 Konstytucji), z której wynika prawo każdego obywatela do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.

Prawo żądania informacji o sposobie wydatkowania środków publicznych, w tym także na wynagrodzenia osób zatrudnionych w instytucjach publicznych, pozwala obywatelom sprawować społeczną kontrolę nad działaniami władzy i zapobiega jej nadużyciom. Doniosłość tego zagadnienia zauważył Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 20 marca 2006 r. (sygn. K 17/05) TK wskazał, że „wartość, jaką stanowi transparentność życia publicznego, przeważa nad bezwzględną ochroną prawa do życia prywatnego osób publicznych”. Tworzenie barier w dostępie do informacji publicznej – także w odniesieniu do ciężarów publicznych ponoszonych na utrzymanie aparatu państwowego – utrudnia, jeśli nie uniemożliwia, obywatelom pełne i świadome uczestnictwo w życiu publicznym.