Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Coraz więcej jest seniorów potrzebujących opieki w różnych formach, a oferty pomocy ze strony gmin nie zmieniają się
• Samorządy prowadzą politykę społeczną bez diagnozy potrzeb osób starszych
• Rekomendacje NIK nie są realizowane

Komisja ekspertów ds. Osób Starszych zanalizowała trzy raporty NIK:

• z 2 lutego 2016 r. „Świadczenie Pomocy Osobom Starszym Przez Gminy i Powiaty”,
• z 8 maja 2017 r. „Opieka Nad Osobami Starszymi w Dziennych Domach Pomocy”,
• z 22 maja 2018 r. „Usługi Opiekuńcze Świadczone Osobom Starszym w Miejscu Zamieszkania”

Wnioski?

• zdecydowana większość rekomendacji NIK nie została zrealizowana;
• zwiększa się liczba osób potrzebujących lub wręcz wymagających opieki w różnych formach, podczas gdy oferty gmin w zakresie świadczenia pomocy pozostają na tym samym poziomie;
• polityka społeczna samorządów jest prowadzona najczęściej bez diagnozy potrzeb osób starszych, a strategie mają charakter opisowy, nie zawierają mierników realizacji, harmonogramów i nie są ewaluowane. W tej sytuacji trudno określić jak są realizowane usługi opiekuńcze i jakie przynoszą efekty;
• bardzo niewiele gmin posiada własne opracowania standardów świadczenia usług opiekuńczych;
• główną barierą w dostępności do usług opiekuńczych jest zasobność materialna. Dotyczy to zarówno samorządów (zasobniejsze rozwijają sieć usług) jak i osób prywatnych. Na szczególną uwagę zasługuje wpływ podniesienia płacy minimalnej na ograniczenie popytu na usługi opiekuńcze. Zwiększenie kosztów świadczonych usług spowodowało podniesienie opłat za usługi opiekuńcze. W konsekwencji tego, dużo osób starszych zrezygnowało w ogóle ze świadczonej pomocy lub znacznie ograniczyło jej zakres. To zjawisko należy uwzględniać przy prowadzeniu polityki społecznej, tak aby za zwiększenie poziomu wynagrodzeń nie płacili przede wszystkim najubożsi i najbardziej potrzebujący. Pojawiła się także kwestia wykluczenia transportowego.

W dyskusji zwrócono uwagę na pozytywne i negatywne skutki odgórnego wprowadzenia standardów. Zastanawiano się także jak, z punktu widzenia rządu, można stymulować politykę gmin. Zauważono, że zasady konkursowe programów, tak jak „Senior+” nie są właściwą zachętą dla zaangażowania się samorządów. Potrzebne są zachęty pozwalające na prowadzenie polityki w dłuższym okresie.

Eksperci stwierdzili, że przy zlecaniu usług opiekuńczych w drodze przetargu samorządom mogłoby pomóc przykładowe warunki zamówienia. Postanowiono przygotować takie materiały, które mogłyby być inspiracją dla samorządów terytorialnych. W tym celu zostanie powołana grupa robocza – pierwsze spotkanie odbędzie się 8 marca 2019 r.

Wnioski ze spotkania zostaną przedstawione Rzecznikowi Praw Obywatelskich.

W spotkaniu obok członków Komisji udział wzięli:

• RPO dr Adam Bodnar
• dr Hanna Machińska, zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich,
• Elżbieta Matuszewska, wicedyrektora Departamentu Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny Najwyższej Izby Kontroli,
• Joanna Celińska, doradczyni ekonomiczna w Departamencie Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny Najwyższej Izby Kontroli,
• Przemysław Kazimirski, dyrektor Zespołu „Krajowy Mechanizm Prewencji” w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zebrani powitali nową członkinię Komisji, prof. Zofię Szarotę, której rzecznik praw obywatelskich wręczył powołanie.