Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Skąd wzięły się prawa człowieka i czy są uniwersalne?
• Jakie są konsekwencje konfliktów międzynarodowych?
• Co świat może zrobić z konfliktami i czy każdy z nas może mieć wpływ na to jak przestrzegane są prawa człowieka?

Na te i wiele innych pytań odpowiadał Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich, podczas wykładu inauguracyjnego dla młodzieży, w ramach projektu Nauka do Kwadratu. Projekt jest realizowany przez Fundację Uniwersytet Dzieci.

Rzecznik zaczął swój wykład od genezy praw człowieka. Nawiązał do II wojny światowej, kiedy to w wyniku traumy zaczęła się tworzyć koncepcja przyrodzonej godności człowieka. To po wojnie nastąpiło upodmiotowienie jednostki. Przed wojną niemożliwe byłoby, żeby obywatel występował przeciwko własnemu państwu, tak jak dzieje się to teraz przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Możemy powiedzieć, że od czasów II wojny światowej następuje proces promocji praw człowieka.

Koncepcja praw człowieka jest związana z cywilizacją zachodu. Wyodrębniono i podzielono je na trzy generacje (kategorie):

• Prawa I generacji (prawa I generacji to podstawowe (fundamentalne), wynikające z natury ludzkiej, niezależne od stanu prawnego obowiązującego w państwie. Źródła tych praw można odnaleźć w filozofii oświecenia oraz ideologii liberalnej. Współcześnie zapisane są w każdej konstytucji państwa demokratycznego.
• Prawa II generacji (prawa II generacji to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniają jednostce rozwój fizyczny i duchowy i bezpieczeństwo socjalne. Nakładają na państwo obowiązki ekonomiczne i socjalne wobec obywatela.
• Prawa III generacji (prawa III generacji to prawa kolektywne, solidarnościowe, czyli uprawnienia przysługujące grupom, zbiorowością, narodom, odnoszące się do jakości ich życia).

Obecnie obserwujemy tzw. zmierzch liberalnej demokracji, co objawiać się może np. w marginalizowaniu praw mniejszości – kwestionowaniu ich praw.

Adam Bodnar zauważył, że konsekwencjami istnienia konfliktów międzynarodowych są masowe naruszenia praw człowieka, występowanie tortur, głodu, masowe przemieszczanie się ludności, zakłócenia w funkcjonowaniu państw.

Co możemy z tym zrobić?

Powstaje prawo humanitarne (międzynarodowe trybunały karne, odpowiedzialność sprawców). Rafał Lemkin tworzy pojęcie ludobójstwa, czyli celowego wyniszczenia całych, lub części narodów, grup etnicznych. Powstają organizacje międzynarodowe jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy, OBWE, NATO czy Unia Europejska. Misją ONZ staje się zapewnienie pokoju, bezpieczeństwa, rozwój współpracy międzynarodowej i przestrzeganie praw człowieka. Powstają także organizacje pozarządowe jak Amnesty International, Czerwony Krzyż, Greenpeace. Nawet w dziedzinie gier komputerowych pojawiają się gry humanitarne jak „This War of Mine”.

-Czy możemy mieć wpływ na to co dzieje się wokół nas? Prawa człowieka to świat wartości oparty na pomocy i solidarności z drugim człowiekiem. Greta Thunberg – nastoletnia działaczka prowadząca protesty przeciwko zmianom klimatycznym wynikającym z działalności człowieka – pokazuje że można mieć wpływ. Jej przejmujące wystąpienie podczas szczytu klimatycznego COP24 w Katowicach pokazuje, że zmiana nadchodzi.

Na zakończenie wykładu studenci Uniwersytetu Dzieci zadawali Adamowi Bodnarowi pytania na karteczkach:

• czy są organizacje które zajmują się tylko konfliktami religijnymi?
• czy w Polsce zostanie wreszcie uznane prawo osób LGBT do zawierania małżeństw?
• czy myślał pan, będąc w naszym wieku, że zajdzie tak daleko?
• czym zajmuje się RPO?
• czy polska polityka jest wypełniona językiem nienawiści?

Projekt Nauka do Kwadratu, w ramach którego odbył się wykład rzecznika praw obywatelskich, jest realizowany przez Fundację Uniwersytet Dzieci.

Każdy student (dziecko w wieku 14-16 lat) ma szansę wcielić się w rolę naukowca, specjalisty, eksperta i zrealizować projekt zgodnie z nowoczesnymi standardami. Ideą kierunku jest takie prowadzenie zajęć, by przez rozumienie nawet skomplikowanych zagadnień nastolatek pojął istotę danej dziedziny i potrafił wykorzystać jej założenia w praktyce. Studenci, uczestnicząc w wybranej przez siebie specjalizacji, próbują rozwiązać problem, wykorzystując założenia danej dyscypliny naukowej.

Warsztaty kompetencyjne i seminaria pod okiem naukowców pozwalają młodym ludziom odkryć swoje zainteresowania i talenty, a dodatkowo zaobserwować, jak poszczególne dyscypliny naukowe korespondują ze sobą, uzupełniają się i wspólnie wpływają na jakość naszego życia. Do wyboru są liczne specjalizacje o różnorodnej tematyce.

Studenci uczestniczący w cyklu zajęć:

• zgłębiają określoną dziedzinę nauki,
• uczą się wykorzystywać zdobytą wiedzę w praktyce,
• przeprowadzają projekt,
• doskonalą kompetencje społeczne (pracę w grupie, komunikację itp.).

W trakcie zajęć studenci mogą rozwinąć:

• umiejętność krytycznego myślenia,
• zdolność twórczego rozwiązywania problemów,
• chęć rozumienia i zmieniania otaczającego ich świata.

Główne zagadnienia specjalizacji w semestrze wiosennym to:

1. Prawa Człowieka
2. Medycyna ratunkowa
3. Stosunki międzynarodowe 
4. Aktorstwo 
5. Komiks reporterski i artystyczna infografika
6. Robotyka 
7. Mikrobiologia