Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• ·Ze względu na złą jakość powietrza Zakopane nie miało prawa pobierać od turystów opłaty miejscowej - wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego
• ·Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, który przyłączył się do postępowania, pobieranie opłat w takiej sytuacji wprowadza w błąd obywateli
• ·Prawomocny wyrok NSA oznacza, że każdy, kto uiścił taką opłatę w Zakopanem, będzie mógł się domagać jej zwrotu

W czwartek NSA oddalił skargę kasacyjną Rady Miasta Zakopane od wyroku I instancji o nieważności uchwały Rady z 2008 r. o pobieraniu tej opłaty.

Można ją pobierać tylko w miejscowościach, które leżą w strefach, gdzie nie przekroczono norm stężeń szkodliwych substancji w powietrzu. Problem występuje zwłaszcza w miesiącach zimowych, w sezonie grzewczym.

Postępowanie w sprawie zapoczątkował pan Bogdan, który odwiedził Zakopane jako turysta. Zakwestionował pobraną opłatę 2 zł za dobę pobytu jako bezpodstawną, z uwagi na zanieczyszczenie powietrza. Do jego skargi przyłączyła się Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi i - na jej prośbę - RPO.

RPO podkreślał, że pobieranie takich opłat w sytuacji złej jakości powietrza wprowadza obywateli w błąd. Jadą oni na wypoczynek do miejscowości o szczególnych walorach środowiskowych, wnoszą opłatę miejscową, a oddychają powietrzem zagrażającym zdrowiu.

W lipcu 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził nieważność uchwały Rady Miasta dotyczącej pobierania opłaty. Ocenił, że uchwałę wydano z istotnym naruszeniem prawa.

WSA uznał, że dopuszczalne normy zanieczyszczeń powietrza - które pozwalają na pobieranie opłaty miejscowej - zostały przekroczone w momencie podejmowania uchwały. Sąd powołał się na raporty Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska o przekroczeniu poziomu groźnego dla ludzi pyłu zawieszonego PM10.

Uchwałę uznano za wadliwą także dlatego, że nie zawierała jakiegokolwiek uzasadnienia. WSA odrzucił twierdzenia Rady, by dopuszczalny poziom zanieczyszczeń nie był przekroczony. Według WSA Rada nie wykazała też prawdziwości swych twierdzeń, by przekroczenia norm jakości powietrza były wynikiem błędnych pomiarów.

NSA utrzymał wyrok I instancji. W ocenie NSA sąd I instancji prawidłowo uznał, że uchwała narusza interes prawny skarżącego.  Podzielił stanowisko WSA, że zaskarżona uchwała została wydana z naruszeniem prawa. 

To nie pierwszy wyrok w tego typu sprawach. WSA w Gliwicach w 2015 r. zakwestionował taką opłatę w mieście Wisła. Uznał, że dla oceny legalności istotne jest jedynie ustalenie, czy w chwili jej podjęcia były spełnione minimalne warunki klimatyczne. WSA w Krakowie w 2009 r. uznał,  że uchwała Rady gminy Czorsztyn narusza prawo  i zachodzą przesłanki do stwierdzenia jej nieważności. W 2010 r. NSA oddalił skargę kasacyjną Rady. NSA ustali, że przekroczono poziom pyłu zawieszonego PM10,  o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2002 r. ws. dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu.

Komentarz Grzegorza Heleniaka z Biura RPO

W ocenie RPO rozstrzygnięcie NSA może mieć istotne znaczenie dla ukształtowania sytuacji prawnej obywateli. Jest to jedna ze spraw strategicznych prowadzonych w Biurze RPO. Co warto podkreślić, problem ten może dotyczyć wszystkich gmin w Polsce, które pobierają opłatę miejscową, a nie spełniają wymogów czystości powietrza, określonych w obowiązujących przepisach.

Stwierdzenie nieważności uchwały oznacza zniesienie skutków prawnych jej obowiązywania od momentu jej uchwalenia. Zgodnie z art. 75 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli podatnik kwestionuje zasadność pobrania przez płatnika podatku albo wysokość pobranego podatku, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku.

Wyrok NSA oznacza także, że prawo polskie pozwala  pobierać opłatę miejscową tylko w tych miejscowościach, które znajdują się w strefach, gdzie nie zanotowano przekroczenia normatywnych poziomów stężeń niektórych substancji w powietrzu.

BPK.7201.1.2016