Biuletyn Informacji Publicznej RPO

3 października 2016 roku w sprawie I OPS 1/16 Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu jawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej podjął uchwałę – mającą na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych – iż od skargi na decyzję o ustaleniu odszkodowania za wywłaszczenie własności nieruchomości wydaną na podstawie art. 129 ust. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (dalej: ugn) pobiera się wpis stosunkowy, o którym mowa w art. 231 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: Ppsa).

W postępowaniu wywłaszczeniowym starosta – co do zasady – w decyzji o wywłaszczeniu jednocześnie ustala wysokość należnego za to wywłaszczenie odszkodowania (art. 119 ust. 1 pkt 7 ugn i art. 129 ust. 1 ugn). Zdarzają się jednak sytuacje, iż starosta wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu (przypadki, kiedy tak się dzieje zostały określone w art. 129 ust. 5 ugn). W sytuacji umieszczenia w jednej decyzji obu elementów – orzeczenia o wywłaszczeniu oraz ustalenia wysokości odszkodowania – sądy administracyjne przyjmują, iż od skargi na taką decyzję należy się wpis stały w wysokości 200 zł na podstawie § 2 ust. 3 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 roku w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, nawet jeżeli kwestionowana jest tylko wysokość ustalonego odszkodowania. Natomiast, jeżeli wydane zostały dwie decyzje – jedna o wywłaszczeniu, zaś druga o ustaleniu odszkodowania, to zgodnie z powyższą uchwałą od skargi na decyzję o wywłaszczeniu należy się wpis stosunkowy, określony w § 1 powyższego rozporządzenia Rady Ministrów.

Praktyczne konsekwencje podjętej uchwały ilustruje poniższy przykład: dwóch obywateli zostało wywłaszczonych, zaś odszkodowanie ustalono na kwotę po 200.000,00 zł. Nie kwestionują oni samego wywłaszczenia, ale jedynie wysokość ustalonego odszkodowania; uważają, iż każdemu z nich należy się odszkodowanie w wysokości 300.000,00 zł. W pierwszym przypadku decyzja o wywłaszczeniu zawiera jednocześnie ustalenie wysokości odszkodowania, w związku z czym pierwszy obywatel od skargi na taką decyzję zapłaci 200 zł. Natomiast, w drugim przypadku na podstawie art. 129 ust. 5 ugn orzekano o odszkodowaniu w odrębnej decyzji, w związku z czym, aby kwestionować wysokość odszkodowania należy zaskarżyć tą decyzję. W takiej sytuacji opłata od tejże skargi wyniesie 2.000,00 zł (2% wartości przedmiotu zaskarżenia, nie mniej niż 1.500,00 zł; § 1 pkt 3 powyższego rozporządzenia Rady Ministrów). Oczywiście należy pamiętać, iż istnieje możliwość ubiegania się o zwolnienie z kosztów sądowych, czyli skorzystania z tzw. prawa pomocy (art. 243 i następne Ppsa).

Rzecznik Praw Obywatelskich, który zgłosił swój udział w powyższym postępowaniu, wniósł o podjęcie uchwały, iż od skargi na decyzję o ustaleniu odszkodowania za wywłaszczenie własności nieruchomości wydaną na podstawie art. 129 ust. 5 ugn pobiera się wpis stały. Zajmując określone stanowisko, Rzecznik wskazywał na konieczność zachowania konstytucyjnego standardu ochrony praw podmiotów wywłaszczonych. W ocenie Rzecznika, obie powyższe sytuacje nie zawierają w sobie odrębności, które uzasadniałyby zróżnicowanie sposobu ustalenia wysokości należnego wpisu od skargi, albowiem oba rozstrzygnięcia oparte są na tych samych przesłankach ustalenia odszkodowania. Przyjęcie natomiast poglądu, że w sprawie dotyczącej ustalenia odszkodowania skarżący zobowiązany jest uiścić wpis stosunkowy w istotny sposób naruszałoby konstytucyjne gwarancje równego traktowania w zakresie prawa do odszkodowania wywłaszczonych podmiotów, jak również traktowało by ich w nierówny sposób w zakresie ich prawo do sądu.