Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Każdy ma prawo składać petycje do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tak mówi art. 63 Konstytucji RP. Tryb rozpatrywania petycji określać ma ustawa.

Petycja postrzegana jest jako powszechna, dogodna forma ochrony praw i interesów jednostki, zarówno własnych, jak i spraw publicznych. Jako prawo polityczne, prawo petycji umożliwia jednostkom współdziałanie w wypełnianiu funkcji publicznych. Jest to bowiem instrument, który - odpowiednio skonstruowany i wykorzystywany - ma m.in. pozwalać obywatelom oddziaływać na publiczne procesy decyzyjne.

Jednak prawo petycji przez wiele lat nie zostało szczegółowo uregulowane w drodze ustawowej (tryb rozpatrywania), co stanowiło poważne zaniedbanie ustawodawcy. Zwracała na to uwagę doktryna prawa, Rzecznik Praw Obywatelskich, jak również instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe.

Po wielu latach wspólnych starań, dnia 11 lipca 2014 roku została uchwalona ustawa o petycjach (Dz. U. poz. 1195). Ustawa weszła w życie dnia 6 września 2015 roku. Rzecznik monitoruje jej stosowanie, starając się zidentyfikować m.in. bariery w korzystaniu z tego mechanizmu przez uprawnione podmioty.

W ostatnich miesiącach Rzecznik podjął szereg działań związanych z praktycznym realizowaniem prawa petycji opierając się na własnych analizach, a także na sygnałach napływających od obywateli. Wraz z Instytutem Nauk Prawnych PAN, Rzecznik zorganizował m.in. konferencję pt. „Powszechne środki ochrony prawnej (petycje, wnioski, skargi) w prawie administracyjnym jako instrumenty ochrony praw obywatelskich” (odbyła się dnia 29 listopada 2016 roku). Ustalenia konferencji zostały zawarte w niedawno wydanej publikacji pt. „Skargi, wnioski i petycje – powszechne środki ochrony prawnej” (pod redakcją Mateusza Błachuckiego i Grzegorza Sibigi). Jeden z rozdziałów pt. „O skuteczną realizację prawa petycji. Refleksje na podstawie działań Rzecznika Praw Obywatelskich” przygotował dr Jarosław Zbieranek z Biura RPO.