Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Gmina domagała się od pana K. zwrotu 30 tys. bonifikaty za wykupione mieszkanie.
• Sprawa była już w sądzie, a gmina powoływała się na obowiązek wynikający z ustawy o gospodarce nieruchomościami.
• RPO wskazał jednak, że prawo przewiduje możliwość odstąpienia od zwrotu bonifikaty, nawet jeśli człowiek, który z niej skorzystał, mieszkanie sprzedał. Akurat w przypadku pana K. taki wyjątek można było zastosować, bo mieszkanie z bonifikatą nie miało łazienki, a nan K. jest osobą chorującą, z orzeczoną niepełnosprawnością. Sprzedał mieszkanie i kupił inne, z lazienką

Gmina domagała się od pana K. zwrotu bonifikaty za mieszkanie. Z bonifikaty tej skorzystała jeszcze w 2015 r. babcia pana K., a po kilku latach przekazała lokal w dożywocie wnukowi. Ten postanowił sprzedać mieszkanie, a ponieważ gmina nie skorzystała z prawa pierwokupu, sprzedał je na wolnym rynku. Za pieniądze ze sprzedaży kupił inne mieszkanie.

I wtedy gmina wezwała go do zwrotu ponad 30 tys. zl bonifikaty, a następnie wystąpiła na drogę postępowania sądowego.

Gmina powołała się na wyrok Sądu Najwyższego, zgodnie z którym „obowiązek zwrotu kwoty równej bonifikacie udzielonej pierwotnemu nabywcy lokalu mieszkalnego, po jej waloryzacji, obciąża - na podstawie art. 68 ust. 2b w związku z ust. 2 i 2a pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) w brzmieniu po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 173, poz. 1218) - osobę bliską, która nabyła i zbyła lokal po dniu 21 października 2007 r. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2013 r., sygn. akt III CZP 30/13). Nie odniósł się do faktu, iż przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami (u.g.n.) pozwalają na odstąpienia przez samorząd od żądania zwrotu równowartości bonifikaty na podstawie art. 68 ust. 2c.

W toku postępowania wyjaśniającego podjętego przez Biuro Rzecznika we Wrocławiu ustalono, że zainteresowany ma stwierdzoną niepełnosprawność związaną z żółtaczką, jego sytuacja bytowa jest trudna, ponieważ wyuczonego zawodu nie może wykonywać i pozostawał dłuższy czas bezrobotny bez prawa do zasiłku. W zbytym lokalu nie było łazienki i toalety, toaleta znajdowała się ma półpiętrze, a gmina nie zgadzała się na toaletę w mieszkaniu, lokal wymagał także remontu.

W nabytym lokalu – z łazienką i toaletą - zainteresowany miał zapewnione odpowiednie, ze względu na jego schorzenie warunki higieniczne i mógł zamieszkać bez remontu. Dlatego też sprzedał mieszkanie odziedziczone po babci i za środki uzyskane ze zbycia, nabył inny lokal na rynku wtórnym, w innym mieście.

W informacji przekazanej zainteresowanemu przez biuro Rzecznika wskazano, że okoliczności dotyczące (1) stanu zdrowia, (2) charakteru schorzeń, (3) różnicy pomiędzy warunkami, jakie mógł zapewnić sobie, przy swoich schorzeniach w zbytym lokalu, a warunkami, jakie spełnia nabyty lokal, a także (4) sytuacja majątkowa, to okoliczności niezwykle istotne i wymagają przedstawienia ich w toczącym się postępowaniu sądowym, co mogłoby stanowić podstawę do powołania się na klauzulę nadużycia prawa podmiotowego wobec żądania zwrotu równowartości bonifikaty przez gminę.

Pomocniczo wskazano argumentację Sądu Najwyższego zawartą w wyroku z dnia 24 lipca 2019 roku, I NSNc 9/19, wydanym na skutek skargi nadzwyczajnej wywiedzionej przez Prokuratora Generalnego na rzecz osoby zobowiązanej do zwrotu bonifikaty. Sąd Najwyższy stwierdził m.in., że „w praktyce obrotu prawnego częstokroć występują sytuacje, w których nawet najbardziej skrupulatne wykonanie określonego prawa podmiotowego prowadzić może do powstania rażącej niesprawiedliwości (summum ius summa iniuria). Wówczas tak rozumiana sprawiedliwość formalna, ustąpić powinna sprawiedliwości materialnej. Temu właśnie służy przewidziana w art. 5 k.c. instytucja uznania wykonania prawa podmiotowego za nadużycie.”

Zainteresowany, w marcu 2021 dziękując za wsparcie biura Rzecznika Praw Obywatelskich,  poinformował, że sąd I i II instancji oddalił roszczenie gminy o zwrot kwoty równej bonifikacie udzielonej jego babci. 

BPW.7210.10.2019