Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Międzynarodowy Dzień Osób Starszych obchodzony jest 1 października już od 30 lat.
• Hasło tegorocznych obchodów odnosi się do wyjątkowej sytuacji, którą spowodował wirus Covid-19 oraz do jego wpływu na przestrzeganie praw osób starszych.
• Ostatnie miesiące pokazały także w Polsce, że sytuacja osób starszych w sytuacji stanu wyjątkowego spowodowanego pandemią, wymaga objęcia seniorów szczególną opieką i uważnością.

Międzynarodowy Dzień Osób Starszych obchodzony jest 1 października już od 30 lat. Równocześnie obchodzimy 75 lat działalności ONZ. Z tej okazji przedstawiciele ONZ chcą wezwać Państwa członkowskie do podjęcia działań związanych z Dekadą Zdrowego Starzenia się ogłoszoną na lata 2020-2030.

Sygnałem w tej sprawie był specjalny raport Sekretarza Generalnego ONZ odnoszący się do sytuacji osób starszych w czasie pandemii opublikowany w maju br. Kolejnych należy się spodziewać m.in. podczas konferencji on-line organizowanej 1 października z okazji tego dnia przez globalne organizacje pozarządowe przy współudziale ONZ.

Pandemie: czy mają wpływ na to jak podejmujemy sprawy związane ze starością i starzeniem się?

Hasło tegorocznych obchodów Międzynarodowego Dnia Osób Starszych odnosi się do wyjątkowej sytuacji, którą spowodował wirus Covid-19 oraz do jego wpływu na przestrzeganie praw osób starszych.

Ostatnie miesiące pokazały także w Polsce, że sytuacja osób starszych w sytuacji stanu wyjątkowego spowodowanego pandemią, wymaga podejmowania szczególnych działań w celu zapewnienia realizacji podstawowych praw, takich jak:

• prawo do godnego życia,
• prawo do opieki zdrowotnej, w tym poprzez dostęp do opieki długoterminowej i paliatywnej,
• prawo do włączenia społecznego,
• prawo do równego traktowania, także na rynku pracy i rynku usług,
• prawo do autonomii i niezależnego życia.

Realizacji tych praw powinna być zapewniona niezależnie od tego, czy dana osoba mieszka w swoim domu, czy w placówce opiekuńczej.

Rozmawiajmy z seniorami o ich potrzebach

W czasie pandemii mogliśmy dostrzec, że osoby starsze – z jednej strony szczególnie wrażliwe na skutki Covid-19 – równocześnie potrzebują czuć się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa. To oznacza konieczność wsłuchania się w głosy samych osób starszych odnośnie ich potrzeb i tego w jaki sposób chcą otrzymywać ewentualne wsparcie. Szczególnie w czasie pandemii usłyszmy:

• Głosy osób starszych, które w czasie ogólnego zamknięcia nie mogą spotykać się ze swoimi bliskimi i znajomymi.
• Głosy osób starszych, którzy potrzebują wsparcia w czynnościach życia codziennego a nie mają do kogo zwrócić się o pomoc.
• Głosy osób starszych, które obawiają się wsparcia przez wolontariuszy, że dowieziony posiłek nie przyjdzie na czas, albo że utracą sami zdolność do dbania o swoje potrzeby.
• Głosy osób w wieku emerytalnym pracujących w sektorze publicznym, które obawiają się zwolnień.
• Głosy osób starszych – mieszkańców domów pomocy społecznej – mówiących o tym, że czują się uwięzieni, nie mogąc przez dłuższy czas opuszczać placówki.
• Głosy osób starszych, które mogą doświadczać różnego rodzaju przemocy.

Jakie działania mogą podjąć rząd i samorzący, aby wesprzeć osoby starsze?

Pandemia uwypukliła potężne wyzwanie dla samorządów lokalnych, aby przygotować i wdrożyć mechanizmy:

• efektywnego informowania osób starszych o ich prawach oraz o możliwych formach wsparcia,
• oraz mechanizmy konsultowania się z samymi osobami starszymi na temat ich potrzeb,
• udzielania wsparcia adekwatnego do potrzeb osób starszych,
• organizowania planów radzenia sobie z pandemią z uwzględnieniem potrzeb osób starszych,

Niewątpliwie jako społeczeństwo wiele się uczymy i wdrażamy zmiany w tym zakresie, nadal jednak potrzebujemy uważnie sprawdzać, czy w podejmowanych publicznych działaniach osoby starsze są traktowane w sposób partnerski.

Na poziomie rządowym konieczne jest wzmacnianie systemowych ram, które ułatwią samorządom podejmowanie działań adekwatnych do potrzeb osób starszych, w tym poprzez działanie na rzecz przyjęcia Konwencji o prawach osób starszych, która przyczyniłaby się do zmiany traktowania osób starszych jako grupy osób wykluczonych na rzecz ujęcia działań na rzecz seniorów w ramach praw człowieka, a także wyeliminowania paternalistycznego traktowania osób starszych na rzecz partnerskiego uzgadniania rodzajów ewentualnego wsparcia.

Konieczne są także zmiany w podejściu do polityki senioralnej poprzez wprowadzenie stałego wsparcia finansowego gmin w realizacji ustawowych zadań, np. w formie subwencji senioralnej, realizowanej w podobnej formule do subwencji oświatowej.

Wszystkie te działania powinny stanowić spójne przygotowanie do przyśpieszenia starzenia się społeczeństwa w Polsce i zmian odnośnie potrzeb osób starszych w różnym wieku. W 2025 r. w wiek 80+ zaczną wchodzić osoby urodzone w wyżu powojennym. To oznacza konieczność zintensyfikowania wysiłku na rzecz przygotowania odpowiedniej infrastruktury, procedur i nastawienia społecznego do tej istotnej zmiany.