Biuletyn Informacji Publicznej RPO

7 sierpnia ustanowiono Międzynarodowym Dniem Edukacji i Praw Osób Transpłciowych dla przypomnienia, że wszystkim ludziom, niezależnie od płci, tożsamości płciowej i orientacji seksualnej, przysługują takie same prawa i wolności. Celem jest także podnoszenie świadomości o trudnościach, z jakimi osoby transpłciowe borykają się każdego dnia, a także podkreślenie odwagi tych osób, które nie ukrywają swojej tożsamości z obawy przed uprzedzeniami.

W Polsce brak jest prostej oraz gwarantującej rzetelność postępowania procedury w sprawach o uzgodnienie płci osób transpłciowych. Już w 2011 roku Rzecznik Praw Obywatelskich skierował wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie potrzeby przyjęcia kompleksowego aktu prawnego dotyczącego osób transpłciowych oraz pilnej interwencji ustawodawcy w zakresie trybu prawnej zmiany płci metrykalnej[1]. Należy odnotować, że w dniu 10 września 2015 r. uchwalona została ustawa o uzgodnieniu płci, jednak nie weszła ona w życie[2]. Dotychczas postulat ten pozostaje zatem niezrealizowany. Tymczasem Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że prawne uznanie korekty płci osób transpłciowych jest pozytywnym obowiązkiem państw, polegającym na zmianie oznaczenia płci w aktach stanu cywilnego oraz zmianie imienia i nazwiska, a także na nadaniu prawnej doniosłości tym zmianom we wszystkich obszarach życia zainteresowanej osoby. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich uregulowanie sytuacji osób transpłciowych oraz procesu korekty płci metrykalnej jest niezbędne dla poszanowania przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, będącej źródłem wszelkich wolności i praw.

Brak możliwości uzgodnienia płci w sposób szybki, przejrzysty i przystępny powoduje ograniczenie kolejnych praw i wolności osób transpłciowych – nieuregulowanie ich sytuacji prawnej ogranicza m.in. prawo do wykonywania swobodnie wybranej pracy. Jako niezależny organ ds. równego traktowania Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadził badanie antydyskryminacyjne dotyczące sytuacji osób transpłciowych na rynku pracy. Na podstawie uzyskanych wyników sformułował zalecenia, których wdrożenie przyczyniłoby się do poprawy sytuacji tej grupy społecznej w obszarze zatrudnienia[3].

Jak wynika z badań Rzecznika, tylko co czwarty mieszkaniec Polski nie ma wątpliwości, że pracodawca wziąłby pod uwagę kandydaturę osoby transpłciowej spełniającej wszystkie wymogi formalne, gdyby poszukiwał nowej osoby do pracy. 67% respondentów jest zdania, że osoby transpłciowe mają problem ze znalezieniem i utrzymaniem pracy. Tylko co trzeci respondent uznał, że osoby transpłciowe mogą wykonywać zawody zaufania publicznego (lekarz, nauczyciel).