Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do szkoły wchodzącej w skład Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego może być przyjęty uczeń, który już nie jest wychowankiem MOW, ale ma orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na niedostosowanie społeczne
• Jest to możliwe, jeśli szkoła w MOW dysponuje wolnymi miejscami oraz za zgodą organu prowadzącego ośrodek - odpowiada MEN na wystąpienie RPO
• Rzecznik wskazywał w nim, że kontynuowanie edukacji w MOW po 18. roku życia, dłużej niż do końca roku szkolnego, jest bardzo utrudnione
• Ponadto MEN zapowiada nowe rozwiązania co do kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Podczas jednego ze spotkań regionalnych RPO dowiedział się o problemie niektórych wychowanków MOW po ukończeniu 18. roku życia. Część z nich wyraża bowiem chęć dalszej nauki i ukończenia edukacji w szkole wchodzącej w skład ośrodka. Dla wielu wychowanków jest to jedyna realna możliwość kontynuowania kształcenia, które jest kluczowym elementem ich resocjalizacji i stanowi gwarancję późniejszego funkcjonowania w społeczeństwie.

Zgodnie z ustawą o postepowaniu w sprawach nieletnich, jeżeli nieletni ukończy 18 lat przed zakończeniem roku szkolnego, sąd rodzinny może przedłużyć przebywanie w zakładzie wychowawczym na czas do zakończenia roku szkolnego. Oznacza to, że możliwość pozostania w MOW w celu dokończenia edukacji ma charakter ograniczony i nie może być przedłużona do ukończenia danego etapu edukacyjnego np. szkoły gimnazjalnej lub ponadgimnazjalnej – wskazywał Adam Bodnar. W lipcu 2018 r. wystąpił w tej sprawie do Minister Edukacji Narodowej. Podkreślał, że sprawa ma istotne znaczenie z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do nauki (art. 70 Konstytucji RP).

Wcześniej MEN wyraziło pogląd, że z nauki w szkole specjalnej w MOW mogą korzystać uczniowie niebędący wychowankami MOW, także uczniowie dorośli. Resort zarazem zwrócił uwagę, że w istocie problem nie dotyczy prawnej możliwości kontynuowania nauki w szkole w MOW. Chodzi bowiem o finansowanie z części oświatowej subwencji ogólnej koszów pobytu osób pełnoletnich w ośrodku o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym dla nieletnich oraz możliwości objęcia osób pełnoletnich oddziaływaniami stosowanymi w młodzieżowych ośrodkach.

Problem zasygnalizowany Rzecznikowi dotyczył właśnie objęcia subwencją ogólną ucznia, który po 18. roku życia chciałby dokończyć w MOW edukację gimnazjalną. W praktyce kontynuowanie nauki w MOW po uzyskaniu pełnoletności dłużej niż do zakończenia roku szkolnego jest więc w istotny sposób utrudnione – pisał RPO do MEN.

- Jeżeli szkoła w MOW dysponuje wolnymi miejscami, to za zgodą organu prowadzącego ośrodek, możliwe jest przyjęcie do tej szkoły ucznia, który już nie jest wychowankiem ośrodka, ale posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niedostosowanie społeczne. Na organizację kształcenia tego ucznia przekazywane są środki finansowe w ramach podziału części oświatowej subwencji ogólnej – odpowiedziała RPO 27 września 2018 r. wiceminister edukacji Marzena Machałek.

Drugi problem z wystąpienia RPO dotyczył wydawania orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego. Według jednego rozporządzenia MEN orzeczenia te są wydawane na wniosek rodzica dziecka lub ucznia. Zgodnie z innym rozporządzeniem MEN,  w ośrodku dla każdego nieletniego opracowuje się i realizuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPE-T). Co do zasady dokument ten jest sporządzany na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Niesporządzenie IPE-T utrudnia zindywidualizowane oddziaływanie resocjalizacyjne i terapeutyczne.

NIK zwrócił uwagę na problem, jakim są często utrudnione kontakty placówek z opiekunami prawnymi nieletnich. Dlatego RPO podziela postulat NIK, by uprawnienia w kwestii występowania o orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego powierzyć dyrektorowi MOW, do którego nieletni został przyjęty.

- Odnosząc się do możliwości występowania do publicznej poradni  psychologiczno-pedagogicznej przez dyrektora MOW w sprawie wydania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla wychowanka przebywającego w MOW, należy wskazać, że dyrektor MOW nie jest ustawowym przedstawicielem wychowanka, nie jest jego opiekunem prawnym i nie sprawuje nad nim pieczy zastępczej, zatem nie ma możliwości występowania o takie orzeczenie – brzmi odpowiedź resortu.

Jednocześnie wiceminister Marzena Machałek poinformowała, że w Ministerstwie prowadzone są prace Zespołu do spraw opracowania modelu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jego zadaniem jest m.in. opracowanie propozycji nowych rozwiązań systemowych w zakresie kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, na podstawie diagnozy  funkcjonalnej, z wykorzystaniem Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF), opartej na biopsychospołecznym modelu rozumienia specjalnych potrzeb edukacyjnych.

Przygotowywane rozwiązania będą dotyczyły m.in. określenia dokumentów stanowiących podstawę do objęcia ucznia wsparciem w szkole lub placówce. Zakłada się, że dokumentem stanowiącym podstawę przyjęcia do MOW będzie jedynie postanowienie sądu o zastosowaniu środka wychowawczego w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym – poinformowała Marzena Machałek.

VII.552.1.2018