Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO zanalizował ze swoimi ekspertami zmiany w przepisach dotyczących przedsiębiorców, podatków i działalności fiskusa.
• Pokazuje największe zagrożenia i prosi ministra finansów Tadeusza Kościńskiego o wyjaśnienia.

Podatki dochodowe

Zmiany w zakresie podatków dochodowych są  niewystarczające. Sprowadzają się one do następujących kwestii: wydłużenia terminu do przekazania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz wskazanej przez podatnika organizacji pożytku publicznego (art. 19) oraz do zachowania statusu podatkowej grupy kapitałowej w przypadku podatników, którzy w 2020 r. poniosą negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu wirusa COVID-19 (art. 20). Pozytywne jest przyjęcie poprawek zgłoszonych przez Senat w zakresie wyłączenia spod opodatkowania: przychodów z tytułu umorzenia pożyczek dla mikroprzedsiębiorców (art. 73 pkt 40) oraz doprecyzowanie wyłączenia przychodów z tytułu zwolnienia z obowiązku opłacania należności składakowych także w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (art. 73 pkt 67).

Zmiany w podatkach nie odpowiadają jednak na zgłaszane postulaty środowiska przedsiębiorców.  Tarcza 2.0 nie wprowadza bowiem nowych, fundamentalnych rozwiązań, mających na celu realne wsparcie finansowego podatników, takich jak np. postulat zwolnienia przedsiębiorców z obowiązku płacenia zaliczek na podatek dochodowy, zarówno dla osób fizycznych, jak i osób prawnych, poszkodowanych ekonomicznie w związku ze skutkami epidemii wirusa COVID-19, czy też postulat wprowadzenia możliwości rezygnacji z podatku liniowego dla przedsiębiorców w związku z pandemią.

Ponadto, uchwalone przepisy nie korygują regulacji obowiązujących na podstawie Tarczy Antykryzysowej 1, w szczególności tych przepisów, które w większości przypadków przewidują pomoc dla podatników, ale pod warunkiem uzyskania przychodów niższych o 50%. Próg obniżyć, tak aby w rezultacie rozszerzyć krąg beneficjentów nowych regulacji podatkowych.

Podatek VAT

Tarcza Antykryzysowa 2 nie rozwiązała problemów związanych z trudnościami w uzyskaniu zwrotu podatku VAT przez przedsiębiorców (postulat przedsiębiorców zgłoszony przez RPO w piśmie V.511.164.2020).

Ceny transferowe, PCC, podatek od nieruchomości

Pozostałe zmiany wprowadzone w Tarczy Antykryzysowej 2.0 sa zmianami jednostkowymi. Dotyczą przedłużenia terminów do złożenia lokalnej i grupowej dokumentacji cen transferowych (art. 73 pkt 63), wprowadzenia zwolnienia z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych umów sprzedaży i zamiany walut wirtualnych (art. 28), rozszerzenia w odniesieniu do podmiotów należących do sektora pozarządowego zastosowania uprawnień rad gmin dotyczących wprowadzania zwolnienia w podatku od nieruchomości za część roku 2020 lub przedłużenia terminu płatności rat tego podatku (art. 73 pkt 25-26).

Zmiany kompetencyjne

Analiza kolejnych zmian wprowadzonych w ramach Tarczy Antykryzysowej 2.0 prowadzi do wniosku, że ustawodawca bardziej skoncentrował się na tworzeniu przepisów, które mają służyć realizacji zadań administracji skarbowej, niż na zapewnieniu realnej pomocy finansowej dla podatników. Szereg wprowadzonych ułatwień dla administracji skarbowej wprowadzono nana stałe, a nie jedynie na czas trwania epidemii.

Np. Minister Finansów dostał prawo określania w rozporządzeniu niektórych zadań Krajowej Administracji Skarbowej, które mogą być wykonywane na obszarze całego kraju (ustawa nie precyzuje, o jaki rodzaj zadań chodzi - art. 56 pkt 1 Tarczy 2.0).

Kontrole celne-skarbowe

Nowelizacja rozszerzyła także zakres kontroli celnej-skarbowej o przestrzeganie przepisów wydanych na podstawie ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 z późn. zm.). Do przeprowadzenia kontroli wystarczy legitymacja służba i stałe upoważnienie do kontroli. Przewidziano też nowe uprawnienia dla kontrolujących, tj. uprawnienie do rewizji towarów i środków przewozowych, a także uprawnienia kontrolne w stosunku do kontrahenta podmiotu, którego dotyczą ograniczenia lub zakazy. Rozszerzono także katalog podmiotów, którym mogą być udostępniane akta objęte tajemnicą skarbową o wojewodę – w zakresie kontroli celno-skarbowych przestrzegania przepisów wydanych na podstawie art. 46 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a więc w zakresie ustanowienia ograniczeń lub zakazów obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych (art. 25 pkt 3).

Analizy zjawisk gospodarczych

Zmiany w zakresie przepisów Ordynacji podatkowej pozwalają Ministrowi Finansów, – nie tylko w czasie pandemii - na zlecanie izbie rozliczeniowej analizy skutków zachodzących zjawisk gospodarczych. To pozwoli na gromadzenie szerokiego zakresu danych dotyczących rozliczeń przedsiębiorców. Powstaje więc pytanie, w jaki sposób kompetencje te będą w praktyce wykorzystywane przez fiskusa, czy ograniczą się wyłączenie do celów związanych ze zwalczaniem negatywnych skutków epidemii wirusa COVID-19, czy też będą także wykorzystywane w innych celach.

„Przepadek” rzeczy zatrzymanych także w postępowaniu karnym skarbowym

Za niepokojącą należy także uznać zmianę w Kodeksie karnym skarbowym (chodzi o jego art. 122 § 1 pkt 1 - przepis ten odsyła do szeregu przepisów Kodeksu postępowania karnego). Zmiany sprowadzają się do tego, że naczelnicy urzędów skarbowych, celno-skarbowych i szef Krajowej Administracji Skarbowej dostali niektóre uprawnienia, przysługujące w postępowaniu karnym prokuratorów. Należy do nich – przewidziane już w Tarczy 1.0 prawo do wydawania postanowień o nieodpłatnym przekazaniu dóbr podmiotom leczniczym, Państwowej Straży Pożarnej, Siłom Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej oraz instytucjom państwowym i samorządowym (na podstawie Tarczy 1.0 prawo to miał prokurator).

Organy skarbowe nabywają zatem prawo do orzekania przepadku własności prywatnej i to jeszcze przed prawomocnym zakończeniem postępowania.

Doręczenia w czasie stanu zagrożenia epidemicznego oraz epidemii

Kolejnym przykładem potwierdzającym, że w ramach Tarczy Antykryzysowej 2.0 ustawodawca dąży do zabezpieczenia pozycji i uprawnień administracji skarbowej, jest regulacja dotycząca doręczeń w czasie stanu zagrożenia epidemicznego oraz epidemii (art. 98). Przepis ten wprowadza generalnie korzystną regułę, że nieodebranych pism podlegających doręczeniu za potwierdzeniem odbioru nie można uznać za doręczone w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Zasada ta nie będzie stosowana w przypadku: postępowań, o których mowa w dziale IIIB ustawy Ordynacji podatkowej (przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych), a także kontroli podatkowych, kontroli celno-skarbowych oraz postępowań podatkowych, jeżeli kontrole lub postępowania te wiążą się z podejrzeniem popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

Tym samym, w praktyce organy będą przyjmować, że doszło do doręczenia takich pism i będą z tego tytułu wywodzić skutki prawne. Zwłaszcza, że ostatecznie nie wprowadzono przepisów o zawieszeniu kontroli podatkowych (pomimo tego, że pierwotnie to planowano), a zawieszono terminy procesowe w tym zakresie.

V.511.177.2020