Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nieuprawnione preferencje w dostępie do szczepień przeciw koronawirusowi mogą godzić w konstytucyjną zasadę równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
• Rzecznik Praw Obywatelskich prosi NFZ o informacje nt. kontroli sprawy szczepień w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym osób spoza grup priorytetowych 
• Ministra Zdrowia pyta zaś, co jest podstawą uznania szczepień przeciw SARS-CoV-2 za świadczenie finansowane ze środków publicznych

RPO bada z urzędu sprawę ewentualnych nieuprawnionych preferencji w dostępie do szczepień w WUM.

Wystąpił do Narodowego Funduszu Zdrowia o informacje o wynikach kontroli w WUM, w tym ewentualnie nałożonych sankcjach.

Z uwagi zaś na pojawiające się wątpliwości prawne dotyczące statusu szczepień przeciwko koronawirusowi, RPO prosi Ministra Zdrowia o wyjaśnienie, co jest podstawą uznania ich za świadczenie finansowane ze środków publicznych.  

Nie zostały one bowiem uwzględnione jako szczepienia zalecane na podstawie art. 19 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi. Nie dokonano także odpowiedniej nowelizacji koszyka świadczeń gwarantowanych.

RPO chce także wiedzieć, czy Narodowy Program Szczepień jest programem polityki zdrowotnej, o którym mowa w art. 48a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Jeżeli zaś samoistną podstawą wdrożenia  Programu jest uchwała Rady Ministrów z 15 grudnia 2020 r., to Rzecznik prosi o przekazanie jej kopii.  W publicznych zasobach dostępny jest bowiem tylko sam Program, który – jak należy się domyślać – jest załącznikiem do uchwały.

Rzecznik przypomina także ministrowi o swym wystąpieniu z 30 grudnia 2020 r. w sprawie ewentualnego uzupełnienia grup „0” i „1” Programu.

Wskazał wtedy, że osoby z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunowie skarżą się, że nie są przewidziani do szczepień w pierwszej kolejności. A w grupie podwyższonego ryzyka są ci, których przyczyną niepełnosprawności są schorzenia układu krążeniowo-oddechowego.

Nie jest też jednoznaczne, czy w grupach priorytetowych są pracownicy i pensjonariusze izb wytrzeźwień, noclegowni i schronisk dla bezdomnych. A ich zagrożenie wydaje się bowiem porównywalne np. z placówkami ochrony zdrowia

A w kolejnych skargach napływających do RPO wskazywane są także dalsze grupy pominięte w pierwszych etapach szczepień. Chodzi np. o funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, a także o osoby mające - zgodnie z art. 47c ustawy o świadczeniach - prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością. A są nimi m.in.:

• kobiety w ciąży;
• osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• honorowi dawcy krwi i  przeszczepów,;
• inwalidzi wojenni i wojskowi;
• żołnierze zastępczej służby wojskowej;
• kombatanci, działacze opozycji antykomunistycznej i represjonowani;
• osoby deportowane do pracy przymusowej;
• uprawnieni żołnierze lub pracownicy, których uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%;

Rzecznik wskazywał też, że Program nie zawiera szczegółow co do m.in. wyboru szczepionki przez pacjenta, jednolitego kwestionariusza kwalifikacji pacjenta do szczepienia, zasad szczepień tzw. ozdrowieńców, systemu dystrybucji szczepionek oraz zabezpieczenia ich przed kradzieżą.

Odpowiedź NFZ (aktualizacja 21 stycznia 2021 r.)

Uprzejmie informuję, że „Narodowy program szczepień” przyjęty w drodze uchwały przez Radę Ministrów w dniu 15 grudnia 2020 r., jest dokumentem rządowym realizującym cel strategiczny jakim jest osiągnięcie poziomu zaszczepienia społeczeństwa umożliwiającego zapanowanie nad pandemią COVID-19 do końca 2021 roku, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa.

Pierwszy etap naboru podmiotów do Narodowego Programu Szczepień przeciwko COVID-19 zakończył się 11 grudnia 2020 r. Placówki medyczne, które chciały wziąć udział w ww. Programie, mogły składać wnioski (elektroniczne formularze), a te które pozytywnie przeszły kwalifikację, otrzymały elektroniczne potwierdzenie dołączenia do ww. Programu. Od 18 do 22 grudnia 2020 r. trwały dodatkowe nabory lokalne, a ocena wniosków została zakończona 24 grudnia 2020 r. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374 , z późn. zm.) zakwalifikowane do ww. Programu placówki medyczne są umieszczane w wykazie podmiotów wykonujących działalność leczniczą w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, opracowywanym przez właściwego miejscowo dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w porozumieniu z wojewodą. Wykaz ten podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym w drodze obwieszczenia wojewody oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Narodowego Funduszu Zdrowia (art. 7 ust. 3 ww. ustawy).

Za udział w ww. Programie świadczeniodawcy przysługuje wynagrodzenie, którego stawki zostały ujęte w zarządzeniu Nr 187/2020/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie zasad sprawozdawania oraz warunków rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (ze zm.).

Narodowy program szczepień w cz. VI określa kolejność szczepień. Obecnie realizowany jest etap „0”, tj. szczepienia pracowników sektora ochrony zdrowia (w tym wykonujących indywidualną praktykę), pracowników Domów Pomocy Społecznej i pracowników Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej oraz personelu pomocniczego i administracyjnego placówek medycznych, w tym stacji sanitarno-epidemiologicznych. Etapy szczepień przyjęte w ww. Programie wskazują na pierwszeństwo osób należących do danej grupy, jednak w przypadku dostępności szczepionek ponad zainteresowanie, ze szczepienia będą mogły korzystać osoby z kolejnych grup.

Odpowiadając na apel Naczelnej Izby Lekarskiej o jak najefektywniejsze wykorzystanie szczepionek dostarczonych do szpitali w okresie świąteczno-noworocznym, do 6 stycznia 2021 r., oprócz szczepienia pracowników szpitali, zostało dopuszczone szczepienie członków ich rodzin oraz pacjentów, którzy w tym czasie przebywali w szpitalu, a których stan zdrowia na to pozwalał. Szczepienia tych osób mogły być jednak realizowane tylko i wyłącznie w przypadku ryzyka zmarnowania szczepionki, przy czym Narodowy Fundusz Zdrowia w swoim komunikacie wyraźnie informował, że zażąda pilnych wyjaśnień od podmiotów, w których pojawiły się uzasadnione wątpliwości co do złamania tych zasad (Centrala NFZ - Aktualności / Aktualności / Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) – finansujemy zdrowie Polaków ).

W związku z pojawieniem się informacji o możliwości naruszenia zasad szczepień przedstawionych w ww. Programie, Narodowy Fundusz Zdrowia na polecenie Ministra Zdrowia, w oparciu o przepis art. 61a ust. 2a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1398, z późn. zm.) przeprowadził kontrolę realizacji szczepień między innymi w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W wyniku kontroli w UCK Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego stwierdzono złamanie zasad zawartych w ww. Programie.

W trakcie organizacji szczepień już 28 grudnia 2020 r. został przesłany plik z danymi osób spoza grupy „0”, gdy tymczasem dopiero 29 grudnia 2020 r. pojawiły się informacje Narodowego Funduszu Zdrowia, zgodnie z którymi w przypadku, kiedy była potencjalna sytuacja, że szczepionka się zmarnuje, można było doprosić pacjenta szpitala i ewentualnie rodzinę personelu medycznego lub niemedycznego zatrudnionego w szpitalu. Kontrolerzy z Narodowego Funduszu Zdrowia w trakcie trwającego postępowania kontrolnego sprawdzali m.in. czy personel uprawniony, zgłoszony do szczepień i przebywający w szpitalu w dniu, w którym przekazano szczepionkę osobom spoza grupy, został zaszczepiony.

Przedstawiając powyższe uprzejmie informuję, że wystąpienie pokontrolne zostało skierowane do podmiotu kontrolowanego - odpisał Bernard Waśko z NFZ.

Odpowiedź MZ (aktualizacja 25 lutego 20201 r.)

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2020 r. w sprawie metody zapobiegania COVID-19 (Dz. U. 2021 poz.10),  szczepieniami są objęte osoby, które najpóźniej w dniu przeprowadzenia szczepienia ukończyły 18. rok życia, nieszczepione lub niemające udokumentowanego zakończonego szczepienia. Nie nałożony został jednak obowiązek szczepienia na obywateli.

Szczepienia przeciwko Covid-19 nie są realizowane w ramach programu polityki zdrowotnej. Szczepienie nie zostało uwzględnione jako szczepienie zalecane na podstawie art. 19 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2020 r. poz. 1845), gdyż aktualnie nie należy do szczepień, które mogą być realizowane na zasadach określonych w niniejszym art. 19, ze względu na dostęp i finasowanie szczepień, które w całości jest  finansowane, wraz z zakupem szczepionki, ze środków budżetu państwa. Nieodpłatnym szczepieniom podlegają również osoby nieubezpieczone.

Podstawą uznania tych szczepień za świadczenie profilaktyczne finansowane ze środków publicznych jest art. 9 Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842). W zakresie możliwości stosowania uprawnień osób mających zgodnie z art. 47c Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1398) prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością, wskazuję, że przepis ten nie ma w tym przypadku zastosowania - odpisała Anna Goławska, podsekretarz stanu w MZ. 

V.7018.3.2021