Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Prawo unijne nakłada na Polskę obowiązki w sprawie swobody przepływu towarów na rynku wewnętrznym
• Pandemia wymusiła wprowadzenie pewnych ograniczeń, co wiąże się z koniecznością notyfikowania (poinformowania) instytucji unijnych
• RPO pyta Ministerstwo Rozwoju, dlaczego z obowiązku notyfikacji wyłączono ograniczenia co do części towarów służących walce z koronawirusem (gogle ochronne i produkty biobójcze)
• Notyfikowano zaś ograniczenia co do respiratorów, maseczek, kombinezonów, rękawiczek i substancji odkażających

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do ministry rozwoju Jadwigi Emilewicz w sprawie realizacji przez Polskę unijnego obowiązku notyfikacyjnego zapobiegającego tworzeniu barier na rynku wewnętrznym - dotyczącego środków podejmowanych przez rząd polski w związku z sytuacją epidemiczną.

Obowiązek notyfikacji wynika z prawa unijnego

Swoboda działalności gospodarczej należy do podstawowych zasad ustroju i jest objęta gwarancjami konstytucyjnymi (art. 20 i 22 Konstytucji RP). W ostatnich miesiącach - w związku z epidemii koronawirusa – w Polsce wprowadzono wiele środków prowadzących do prawnego i faktycznego ograniczenia swobody przepływu towarów. Dotyczyły one głównie sprzętu medycznego, np. respiratorów, oraz środków bezpieczeństwa indywidualnego - maseczek, kombinezonów, rękawiczek czy substancji odkażających.

Swoboda działalności gospodarczej może być realizowana przez podmioty prywatne w Polsce oraz w równym stopniu na obszarze unijnego rynku wewnętrznego. Jego podstawowym elementem jest swobodny przepływ towarów, gwarantowany przez Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Obejmuje on m.in. zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych oraz wszelkich środków o skutku równoważnym, tak w przywozie jak w wywozie towarów.

W celu zapewnienia pełnego przestrzegania zakazów ograniczeń swobody przepływu towarów, a także zasad uczciwej konkurencji i bezpieczeństwa prawnego, dyrektywa Unii Europejskiej nr 2015/1535 ustanowiła procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych, zobowiązując państwa członkowskie do powiadamia Komisji Europejskiej oraz innych członków Unii o projektach przepisów mogących stanowić barierę w handlu w ramach unijnego rynku wewnętrznego.

Była tylko jedna notyfikacja

Prowadzona przez Komisję Europejską baza TRIS wskazuje, że władze polskie udzieliły dotychczas tylko jednego powiadomienia o projekcie przepisów objętych wymogiem dyrektywy. Chodzi o projekt późniejszego rozporządzenia Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Przedmiotem notyfikacji był sprzęt medyczny w postaci respiratorów i kardiomonitorów oraz produkty medyczne, takie jak: kombinezony, maski, ochraniacze na buty i rękawiczki.

Z uwagi na naglące powody wynikające ze stanu epidemii wykorzystano tryb pilny dyrektywy. Pozwala on na przyjęcie przepisów ograniczających handel towarami bez obowiązkowego okresu stosowania zasady wstrzymania (tzw. standstill).

RPO pyta o inne akty prawne, których wprowadzenie Polska powinna notyfikować 

Rzecznik spytał ministrę o inne akty prawne, które także powinny być notyfikowane Komisji zgodnie z prawem unijnym

1. rozporządzenie z 31 marca oraz rozporządzenie z 10 kwietnia.

Oba wprowadziły podobne, a nawet dalej idące ograniczenia i zakazy obrotu produktami. Objęły one także gogle ochronne, maseczki chirurgiczne, i produkty biobójcze. Tymczasem nie figurują one w bazie TRIS.

2. Projekt rozporządzenia z 2 maja 2020 r. oraz rozporządzenie z 16 maja 2020 - oba akty Rady Ministrów utrzymywały ograniczenia w obrocie, aczkolwiek w zmniejszonym przedmiotowo zakresie (w zestawieniu z rozporządzeniem z 19 kwietnia br., ograniczeniami nie objęto już rękawiczek lateksowych i nitrylowych).

Adam Bodnar pyta, czy rozporządzenia te również zostały notyfikowane, względnie z jakiego powodu miały nie podlegać tej procedurze.

W ocenie Rzecznika wskazane rozporządzenia Rady Ministrów nie były jedynymi ograniczeniami swobody przepływu towarów, które wprowadzono w ostatnich miesiącach, a o których powinny zostać powiadomione inne państwa Unii i Komisja Europejska.

Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z COVID-19 przewidziała mechanizm ustalania cen maksymalnych i marż dla produktów i wyrobów, które mogą być wykorzystane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 lub których dostępność jest zagrożona, a także maksymalnych cen lub maksymalnych marż hurtowych i detalicznych stosowanych w sprzedaży towarów lub usług mających istotne znaczenie dla ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi lub kosztów utrzymania gospodarstw domowych.

Rzecznik pyta, czy i z jakiej przyczyny przepisy te zostały wyłączone spod obowiązku notyfikacji, skoro mają związek z obrotem towarowym. 

Zakazy sprzedaży środków ochronnych na platformach internetowych

Ustawa z 2 marca 2020 r. wprowadziła też dalsze mechanizmy mogące rodzić ograniczenia w obrocie towarami. Na jej podstawie Prezes Rady Ministrów, a od 17 kwietnia również Minister Zdrowia, uzyskał kompetencję do wydawania w formie natychmiast wykonalnych decyzji administracyjnych poleceń wobec określonych osób prawnych, jednostek organizacyjnych oraz przedsiębiorców. Na tej podstawie premier zakazał sprzedaży maseczek, żelów antybakteryjnych i środków do dezynfekcji na platformach internetowych Allegro i OLX.

Według Adama Bodnara, w myśl dyrektywy były to zatem „przepisy techniczne”, co konkretyzowało obowiązek notyfikacji.

VII.7105.2.2020