Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO zwrócił się ponownie do OBWE o oficjalną opinię w związku z nową ustawą o wyborach prezydenckich
• Wprowadzone zmiany budzą głębokie obawy RPO, bo mogą mieć daleko idące konsekwencje dla polskiego systemu demokratycznego

Ustawa o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego została przyjęta przez Sejm. Teraz będzie pracował nad nią Senat.

Sytuacja związana z wyborami prezydenckimi jest precedensowa – wybory nie odbyły się 10 maja 2020 r., mimo regulacji prawnych, które zobowiązywały władze do działania. Szereg wprowadzonych zmian wzbudziło głębokie obawy RPO, ponieważ mogą mieć daleko idące konsekwencje dla polskiego systemu demokratycznego.

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR) jest zaangażowane m.in. w ocenę i przegląd ustawodawstwa państw członkowskich OBWE w zakresie wykonywania przez obywateli ich praw politycznych (w tym praw wyborczych). Ponadto ODIHR obserwuje wybory w Polsce pod kątem przestrzegania podstawowych wolności, zasady tajności głosowania, zasady bezpośredniości, zasady równości, zasady powszechności, zasady proporcjonalności.

Dlatego RPO prosi szefową Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE Ingibjörg Sólrún Gísladóttir o zwrócenie uwagi na następujące kwestie:

• zapewnienie równych szans wszystkim kandydatom w odniesieniu do przewidywanej struktury komitetów wyborczych, ich finansowania oraz rejestracji;
• możliwość zagwarantowania, że wyborcy będą mogli składać protesty wyborcze w Sądzie Najwyższym ze względu na skrócenie terminów do zaledwie trzech dni, zwłaszcza w związku ze szczególną sytuacją w kraju dotyczącą pandemii;
• nowe arbitralne uprawnienia Marszałka Sejmu do zmieniania na bardzo wczesnym etapie procedury wyborczej terminów przeprowadzenia kluczowych czynności wyborczych w związku z epidemią, w tym kalendarz wyborczy (art. 15 ustawy);
• zdolność do zapewnienia, tak blisko wyborów, realizacji obowiązku państwa do poinformowania wyborców o procedurze wyborczej, w tym o zmian w procedurze głosowania korespondencyjnego (w tym wykluczenia głosowania korespondencyjnego dla obywateli przebywających w niektórych państwach poza granicami kraju oraz możliwość wprowadzenie głosowania korespondencyjnego w niektórych gminach decyzją Ministra Zdrowia);
• zgodność głosowania korespondencyjnego z międzynarodowymi standardami w świetle potencjalnych trudności proceduralnych i organizacyjnych;
• zgodność z międzynarodowymi standardami zmian w organach wyborczych (komisjach): ograniczenie roli sędziów w okręgowych komisjach wyborczych oraz zmiany w strukturze i składach obwodowych komisji wyborczych;
• zdolność do przeprowadzenia kampanii wyborczej w obecnych warunkach (chodzi o ograniczenie zgromadzeń publicznych) i zgodność z międzynarodowymi standardami, takimi jak równe szanse kandydatów, przejrzystość i dostęp do mediów.

VII.602.35.2020