Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• „Tarcza antykryzysowa” 2.0 upoważniła ministrów nauki oraz edukacji do wyłączania - w okresie epidemii - przepisów odpowiednich ustaw na mocy ich rozporządzeń 
• Nie jest dopuszczalne zmienianie przepisów  ustawowych rozporządzeniami ministrów – wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich

Ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 budzi wątpliwości RPO co jej przepisów  dotyczących szkolnictwa wyższego i systemu oświaty. Zgodnie z ustawą, w 2020 r. minister nauki i szkolnictwa wyższego może swym rozporządzeniem wydłużyć lub skrócić terminy  o okres niezbędny do przywrócenia normalnego funkcjonowania  szkół wyższych i Polskiej Akademii Nauk w związku epidemią.

- W mojej ocenie takie rozwiązanie, umożliwiające wyłączenie stosowania niektórych przepisów ustawowych w drodze rozporządzenia, pozostaje w jaskrawej sprzeczności z konstytucyjną zasadą hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa – wskazuje Adam Bodnar.

Zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji rozporządzenia są wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Zakazane jest stanowienia upoważnień blankietowych. Pozostawiają one zbyt szeroki margines swobody regulacyjnej i tworzą ryzyko, że treść rozporządzenia nie będzie zachowywała niezbędnego związku z ustawą. Rozporządzenia mają charakter podrzędny wobec ustawy i powinny być zgodne z jej treścią. Nie jest dopuszczalne zmienianie w drodze rozporządzenia przepisów zamieszczonych w przepisów ustawowych.

Takie wątpliwości budzi art. 79 ustawy, ograniczający się do wymienienia szeregu kluczowych dla funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego ustaw, których dotyczy przyznane ministrowi uprawnienie do wydłużenia lub skrócenia terminów wykonania obowiązków. Ustawodawca powinien precyzyjnie wskazać, które terminy mogą zostać zmieniane rozporządzeniem - tak aby zapewnić poszanowanie autonomii uczelni i jednostek badawczych.

Podobne wystąpienie RPO skierował do Ministra Edukacji Narodowej. Ustawa z  16 kwietnia upoważniła go - w przypadku czasowego ograniczenia lub czasowego zawieszenia funkcjonowania jednostek systemu – możliwość wyłączenia rozporządzeniem MEN stosowania niektórych przepisów ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej.

Rzecznik poprosił obu ministrów  o rozważenie podjęcia odpowiedniej  inicjatywy legislacyjnej.

VII.7033.21.2020