Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Eksperci BRPO odpowiadają na pytania pod bezpłatnym telefonem 800 676 676. Podejmują też interwencje i wyjaśniają sytuacje sporne i wątpliwe. O tym można przeczytać tu: INTERWENCJE RPO W SPRAWIE KORONAWIRUSA

Pan pyta o świadczenie postojowe w przypadku zleceniobiorców. Pyta o zasady składania wniosku i o to co robić, gdy zleceniodawca zwleka ze złożeniem wniosku.

Możliwość złożenia przez zleceniodawcę wniosku do ZUS o świadczenie postojowe jest jego prawem, a nie obowiązkiem. Nie ma możliwości przymuszenia zleceniodawcy do złożenia takiego wniosku przez zleceniobiorcę. Można jednak spróbować rozwiązać problem na drodze polubownej i próbować ponaglać zleceniodawcę, jeśli bezzasadnie opóźnia się z wykonaniem tej czynności. Pracodawca zaproponował rozwiązanie umowy o pracę na zasadzie porozumienia stron, ponieważ chce zamknąć sklep, interesantka nie zgadza się na to.

Pracownik nie powinien godzić się na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, gdyż może pogorszyć to jego sytuację np. spowoduje, że nie będzie mógł skorzystać z zasiłku dla bezrobotnych oraz skróci jego uprawnienia wynikające z ochrony ubezpieczenia społecznego.

Każda ze stron stosunku pracy, może wypowiedzieć umowę o pracę, jednakże pracodawca musi ją prawidłowo uzasadnić. Okres wypowiedzenia zależny jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. W przypadku ogłoszenia likwidacji pracodawcy okres wypowiedzenia może ulec skróceniu do jednego miesiąca, jednakże pracownik musi otrzymać odszkodowanie za pozostały okres wypowiedzenia ( art. 32 – 43 Kodeksu Pracy)

• Więcej o świadczeniach postojowych: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/swiadczenia-postojowe-koronawirus-FAQ-15

Pan jest zatrudniony w Niemczech  w systemie kilkudniowym, po czym wraca do kraju. Został objęty kwarantanną na terenie Polski. Od pracodawcy niemieckiego otrzymał informację, że za okres, w którym był objęty kwarantanną nie otrzyma wynagrodzenia. Pan pyta od kogo może żądać zapłaty za czas kwarantanny.

Jeżeli pracownik zatrudniony jest u pracodawcy niemieckiego, to obowiązują go przepisy niemieckiego prawa pracy w tym zasad wypłat świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasad udokumentowania nieobecności w pracy. W momencie zamknięcia granic, pracownicy zatrudnieni na terenie Niemiec, mogli dokonać wyboru miejsca zamieszkania, tak aby nie przekraczać granicy polsko-niemieckiej.

Osoby mieszkające w Polsce, które pracują po drugiej stronie granicy, od 27 marca 2020 r. są zobowiązane odbyć 14 -dniową kwarantannę.

W celu ustalenia, czy w danym przypadku zagraniczny pracodawca jest obowiązany do wypłaty wynagrodzenia, za czas kwarantanny odbywanej w innym kraju, konieczne jest uzyskanie informacji o zasadach obowiązujących w kraju, w którym praca jest świadczona.

Pani wróciła z zagranicy wraz z synem. Dzień przed zakończeniem kwarantanny otrzymała telefonicznie informację z sanepidu, że kwarantanna jest przedłużona o kolejny tydzień. Nie podano powodu przedłużenia. Dodatkowo pani zrobiono test na wirusa, ale testu nie zrobiono jej dziecku, które leciało z nią samolotem. Dzwoniąca nie rozumie, dlaczego pominięto jej dziecko skoro leciało razem z nią samolotem i było tak samo narażone na zarażenie. Dzwoniąca skarży się na bałagan w działaniach służb sanitarnych, brak informacji i złe traktowanie.

Z opisu sytuacji nie da się wywieść, z jakiego powodu i na jakiej podstawie przedłużono kwarantannę. Nie jest również zrozumiałe, dlaczego test na koronawirusa wykonano tylko matce, a pominięto jej dziecko, z którym razem podróżowała. Prośbę o wyjaśnienie tych kwestii należy kierować do Powiatowej Inspekcji Sanitarnej. Jeżeli po przekroczeniu granicy w prawidłowy sposób wypełniono obowiązkowe dokumenty, być może sytuacja ta wynika z błędu systemu i nieprawidłowego obiegu dokumentacji. Warto również skontaktować się właściwym urzędem wojewódzkim, z prośbą o pomoc w skorygowaniu ewentualnego błędu w systemie. Do wojewodów mogą być przekazywane przez Straż Graniczną karty lokalizacyjne wypełnione przez osoby przekraczające granicę państwową w celu wprowadzenia zawartych w nich danych do systemu teleinformatycznego na podstawie § 2 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Pan uważa, że jest prześladowany przez policję z powodu niezasłoniętych, nosa i ust. W rozmowie wyjaśnia, że nie może tego robić z uwagi na chorobę; zasłonięcie ust powoduje, że dusi się.

 Zgodnie §18 ust. 2 pkt3   rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2020 r. obowiązku zakrycia nosa i ust nie stosuje się do  osoby, która nie może zakrywać ust lub nosa z powodu stanu zdrowia, całościowych zaburzeń rozwoju, niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym albo głębokim lub niesamodzielności; okazanie orzeczenia lub zaświadczenia w tym zakresie nie jest wymagane.  Chociaż  należy mieć na uwadze, że w pewnych sytuacjach Policja może mieć wątpliwości co do obowiązku zakrycia ust i nosa  a okazany dokument może w szybki sposób wyjaśnić sprawę. Pamiętajmy jednak, że Policja może egzekwować od nas obowiązek zakrywania ust i nosa, jak również jest uprawniona do ustalenia czy dana osoba jest wyłączona z tego obowiązku. W związku z powyższym  ma prawo  egzekwować  od nas obowiązek  udzielenia jej stosownych wyjaśnień.

Ponadto  obowiązku  zakrywania nosa i ust  nie stosuje się w przypadku:

1. pojazdu samochodowego, w którym przebywa lub porusza się 1 osoba albo 1 osoba z dzieckiem, o którym mowa w pkt 2;
2. dziecka do ukończenia 4. roku życia;
3. osoby wykonującej czynności zawodowe, służbowe lub zarobkowe w budynkach, zakładach, obiektach, placówkach i targowiskach (straganach), o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. b i c, z wyjątkiem osoby wykonującej bezpośrednią obsługę interesantów lub klientów;
4. kierującego środkiem publicznego transportu zbiorowego w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, lub pojazdem samochodowym wykonującym zarobkowy przewóz osób, jeżeli operator publicznego transportu zbiorowego albo organizator tego transportu w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 8 i 9 tej ustawy albo przedsiębiorca wykonujący działalność w zakresie zarobkowego przewozu osób, zapewnia oddzielenie kierującego od przewożonych osób w sposób uniemożliwiający styczność w rozumieniu art. 2 pkt 25 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
5. duchownego sprawującego kult religijny, w tym czynności lub obrzędy religijne, podczas jego sprawowania;
6. żołnierza Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i wojsk sojuszniczych, a także funkcjonariusza Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego, wykonujących zadania służbowe, stosujących środki ochrony osobistej odpowiednie do rodzaju wykonywanych czynności.

Osoba wykonująca czynności zawodowe w obiektach handlowych lub usługowych lub w placówkach handlowych lub usługowych może w czasie wykonywania tych czynności zawodowych realizować obowiązek, o którym mowa w ust. 1, przez zakrywanie ust i nosa przy pomocy przyłbicy, jeżeli wszystkie stanowiska kasowe lub miejsca prowadzenia sprzedaży lub świadczenia usług w danym obiekcie lub placówce są oddzielone od klientów dodatkową przesłoną ochronną.

  Osoba ma również  obowiązek odkrycia ust i nosa na żądanie:

1) organów uprawnionych w przypadku legitymowania tej osoby w celu ustalenia jej tożsamości;

2) innej osoby w związku ze świadczeniem przez nią usług lub wykonywaniem czynności zawodowych lub służbowych, w tym w przypadku konieczności identyfikacji lub weryfikacji tożsamości danej osoby.

Pracodawca pyta o obowiązek zakrywania twarzy w miejscu pracy;

Z dniem 16 kwietnia 2020 r. – do odwołania wprowadzony został obowiązek zakrywania przy pomocy odzieży lub jej części, maski albo maseczki, ust i nosa m.in. w zakładach pracy oraz w budynkach użyteczności publicznej przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, w tym usług pocztowych lub telekomunikacyjnych, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim i wodnym śródlądowym; za budynki użyteczności publicznej uznaje się także budynek biurowy lub socjalny.

Powyższego obowiązku nie stosuje się m.in. w przypadku osoby wykonującej czynności zawodowe, służbowe lub zarobkowe w budynkach, zakładach i obiektach, placówkach i targowiskach (straganach), z wyjątkiem osoby wykonującej bezpośrednią obsługę interesantów lub klientów.

(Podstawa prawna par.18 ust. 1 pkt 2 b i ust.2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2020r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii Dz.U.2020, poz.673).

• Więcej o maseczkach: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/Koronawirus-maseczka-FAQ-RPO-odc-16

Pani pyta czy w obecnej sytuacji pracodawca może ją wysłać na urlop ?

Formalnie z wnioskiem o urlop wypoczynkowy występuje pracownik, a udziela go pracodawca. Co oznacza, że wbrew woli pracownika, pracodawca nie może „wysłać” go na urlop.

Warto jednak starać się zrozumieć sytuację w jakiej znaleźli się pracodawcy w obecnym czasie. Można zaproponować pracodawcy rozważenie skorzystania z rozwiązań zawartych w tzw. tarczy antykryzysowej przeznaczonych dla pracowników w związku z zaistniałą sytuacją. Jeśli jednak by się okazało, że nie jest to możliwe a konsekwencją pogłębiającego się kryzysu może być redukcja etatów, należy rozważyć propozycję pracodawcy, może się to okazać wyborem „mniejszego zła”.

Pani w ciąży zgłasza problem dot. zmiany wymiaru czasu pracy i w związku z tym obniżenia wynagrodzenia, co będzie skutkowało tym, że po urodzeniu dziecka będzie otrzymywała niższy zasiłek. Napisze w tej sprawie. – czy można, w jakim trybie, jakie środki przysługują pracownikowi ? 

Czy pracodawca zmniejszając wynagrodzenie o 25% powinien także zmniejszyć wymiar czasu pracy?

Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy funkcjonuje na zasadach analogicznych do wypowiedzenie umowy o pracę i uważa się za skutecznie przedstawione, gdy jest zawarte na piśmie i zawiera nowe warunki pracy i płacy. Wypowiedzenie zmieniające może dotyczyć wysokości wynagrodzenia, oczywiście w granicach płacy minimalnej, wymiaru pracy, czasu pracy, miejsca wykonywania zadań itp. Te czynniki mogą być ustalane na nowo niezależnie od siebie, zatem obniżenie wynagrodzenia nie musi pociągać za sobą zmniejszenia etatu/ wymiaru czasu pracy. W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Pracownik ma możliwość podjęcia dobrowolnych negocjacji z pracodawcą odnośnie nowych warunków jednakże w przypadku braku porozumienia i przyjęcia proponowanych warunków pracodawca powinien się liczyć z ustaniem stosunku pracy po upływie odpowiedniego okresu wypowiedzenia. Sytuację tę reguluje art. 42 Kodeksu Pracy.

Zgodnie z unormowaniem art. 177 § 1 Kodeksu Pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. W związku z tym, że zasady dot. wypowiedzenia umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia zmieniającego pani w ciąży, której zaproponowano zmianę warunków pracy i płacy przysługuje możliwość odmowy i pozostanie na warunkach dotychczasowych – nie dotyczy to jednak sytuacji przewidzianej przez ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, która w art. 5 ust. 5 pkt. 1 pozwala w ramach grupowego zwolnienia pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 20 pracowników na wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy i płacy nawet kobiecie w ciąży.

Natomiast w czasie epidemii na gruncie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji od ogólnych zasad dot. wypowiadania pracy i płacy występować wyjątki. Art. 15zf ww. ustawy dopuszcza zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalony w porozumieniu. Zaś u przedsiębiorcy zatrudniającego pracowników, u którego następuje przestój, zgodnie z art. 15g. ww ustawy, przy ustalaniu warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy nie stosuje się art. 42 § 1-3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Pan skarży się, że pracodawca nakazał wszystkim pracownikom chodzić w maseczkach, a on wykonuje prace fizyczne z dala od ludzi i jest to dla niego uciążliwe – zasady w miejscach pracy. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie w każdym miejscu pracy istnieje obowiązek noszenia maseczki. Decyzję w tej sprawie może podjąć pracodawca, gdy np. nie ma możliwości zapewnienia wymaganych odstępów na stanowiskach pracy, o których jest mowa w przepisach. 

Są jednak miejsca pracy, gdzie pracownicy zajmują się bezpośrednią obsługą interesantów lub klientów i tam wprowadzono obowiązek stosowania środków ochrony osobistej. Maseczek nie muszą nosić maszyniści, motorniczy tramwajów i kierowcy autobusów (jeśli ich stanowisko pracy jest oddzielone). Pracownicy usług i handlu mogą zamiast maseczek nosić przyłbice, jeśli stanowiska kasowe lub miejsca prowadzenia sprzedaży lub świadczenia usług, są oddzielone od klientów dodatkową przesłoną ochronną. Przepisy przewidują zwolnienie z tego obowiązku osób, które nie mogą nosić maseczek ze względu na stan zdrowia.

Obowiązek zakrywania, przy pomocy odzieży lub jej części, maski albo maseczki, ust i nosa jest uregulowany w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (poz. 673).