Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kontrolerzy ruchu lotniczego, informatorzy służby informacji powietrznej i personel techniczny nie mieliby prawa do strajku
• RPO jest przeciwny takiemu projektowi zmian
• Ograniczenia prawa do strajku muszą być w przekonujący sposób uzasadnione, z przywołaniem ważnych powodów - a tego w projekcie brak
• RPO krytycznie ocenia też propozycję odebrania kontrolerom lotów prawa do korzystania co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił Ministrowi Infrastruktury opinię w sprawie projektu z 15 maja 2020 r. ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej oraz ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

Z jego uzasadnienia wynika, że głównym celem zmian jest stworzenie niezbędnych warunków umożliwiających PAŻP lepsze dostosowanie do warunków rynkowych oraz skuteczniejsze funkcjonowanie w obrocie międzynarodowym.

- W mojej opinii realizacja powyższych celów nie wymaga wprowadzenia ograniczenia prawa do strajku, przewidzianego poprzez zmianę obecnego brzmienia art. 19 ust. 2 ustawy  23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – napisał Adam Bodnar do ministra Andrzeja Adamczyka. A ograniczenia prawa do strajkowania muszą być w przekonujący sposób uzasadnione, z przywołaniem ważnych powodów.

Dziś niedopuszczalne jest organizowanie strajku w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Służbie Ochrony Państwa, w jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Służby Więziennej, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Krajowej Administracji Skarbowej (funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej) oraz jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej. Projekt przewiduje dodanie: „a także w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej przez kontrolerów ruchu lotniczego, informatorów służby informacji powietrznej i personel techniczny.”.

W podmiotach tych są zatrudnione osoby o różnym statusie:

• osoby pozostające w stosunkach administracyjnych, niezaliczane do kategorii pracowników w rozumieniu art. 2 k.p. Nie przysługuje im prawo zrzeszania się w związkach zawodowych, uczestniczenia w sporach zbiorowych. Nie mają one prawa do strajku.
• funkcjonariusze, osoby pozostające w służbowych stosunkach pracy. Nie mają prawa zrzeszania się w związkach zawodowych lub ich uprawnienie do tworzenia organizacji związkowych i zrzeszania się w związkach zawodowych jest ograniczone. Nie mogą występować na drogę sporu zbiorowego i nie mają prawa do strajku;
• pracownicy cywilni, zatrudnieni na umowy o pracę lub powołania. Przysługuje im prawo zrzeszania się w związkach zawodowych, rozwiazywania sporów zbiorowych w trybie regulowanym ustawą. Przysługuje im prawo do strajku. Nie mogą jednak z tego uprawnienia skorzystać z uwagi na zakaz organizowania strajków w zakładach pracy, z którymi pozostają w stosunku pracy.

Działalność operacyjna Agencji co do zarządzania przestrzenią powietrzną w Polsce jest prowadzona przez wyspecjalizowane służby, w szczególności przez służbę kontroli ruchu lotniczego oraz służbę informacji lotniczej. Nie mają one jednak charakteru służb mundurowych. Aby służby te zapewniały potrzeby Agencji w sposób bezpieczny, ciągły, płynny i efektywny nie jest zatem konieczne uniemożliwienie organizowania strajku kontrolerom ruchu lotniczego i informatorom służby informacji powietrznej oraz personelowi technicznemu.  

Kwestie te zostały już w odpowiedni sposób uregulowane w art. 19 ust. 1 ustawy. Uznaje on za niedopuszczalne zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa. Takie ograniczenie prawa do strajku nawiązuje do koncepcji służb podstawowych/usług istotnych.

Można mieć poważne wątpliwości, czy w świetle standardów konstytucyjnych - wynikających zwłaszcza z art. 59 ust. 3 i 4 Konstytucji oraz ustalonej praktyki międzynarodowej, która akceptuje ograniczenia prawa do strajku, wśród takich grup zawodowych jak policjanci, żołnierze czy służby mundurowe, mogą się znaleźć także kontrolerzy ruchu lotniczego, informatorzy służby informacji powietrznej oraz personel techniczny.

Przewodniczący Europejskiego Związku Kontrolerów Ruchu Lotniczego  zaapelował do RPO o uświadomienie władzom negatywnych skutków projektowanego ograniczenia prawa do strajku (list ten RPO załączył do wystąpienia).

Ponadto zdaniem Rzecznika odwołanie się do potrzeby lepszego planowania czasu pracy kontrolerów ruchu lotniczego, mającej wpływ na efektywność pracy Agencji, nie może uzasadniać wyłączenia przysługujących im dotychczas uprawnień do korzystania co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy – co też przewiduje projekt zmian.

Obowiązek zapewnienia pracownikom wolnej niedzieli co najmniej raz na 4 tygodnie ma charakter powszechny. Nie dotyczy to jedynie pracowników wykonujących pracę w systemie weekendowo-świątecznym.

Konstytucja RP w art. 66 ust. 2 gwarantuje pracownikowi prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy. Prawo to, obok prawa do corocznego płatnego urlopu oraz określonych w ustawie maksymalnych norm czasu pracy, stanowi element konstytucyjnego prawa pracownika  do wypoczynku, będącego jednym z fundamentalnych praw pracowniczych.

Wyłączenie stosowania wobec kontrolerów ruchu lotniczego tego przepisu Kodeksu pracy wymaga argumentacji odwołującej się do odpowiednich badań oraz wiedzy z zakresu psychologii oraz medycyny lotniczej.

Dlatego Rzecznik zwrócił się do ministra o rezygnację z ograniczenia kontrolerom ruchu lotniczego, informatorom służby informacji powietrznej oraz personelowi technicznemu prawa do strajku oraz z wyłączenia prawa kontrolerów ruchu lotniczego do korzystania co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy.

III.7043.76.2020