Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 1 lutego 2016 r. Europejska Federacja Dziennikarzy, Europejskie Centrum Wolności  Prasy i Mediów oraz Międzynarodowy Instytut Prasy zakończyły dwudniową misję informacyjno-rozpoznawczą w Polsce wzywając polskich dziennikarzy do wspólnej obrony wolności słowa i prasy.

Apel wskazanych organizacji dziennikarskich jest skutkiem nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji. Nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji  pozwala ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa na bezpośrednie powoływanie i odwoływanie członków rad nadzorczych oraz zarządów spółek publicznej radiofonii i telewizji. Uchwalona przez parlament w dniu 30 grudnia 2015 r. i podpisana przez Prezydenta RP w dniu 7 stycznia 2016 r. nowelizacja wywołała międzynarodowe zaniepokojenie i protesty w Polsce z powodu usunięcia mechanizmów gwarantujących niezależność mediów publicznych. Moc obowiązująca nowelizacji wygasa z końcem czerwca 2016 r.

Zgodnie z treścią oświadczenia organizacji międzynarodowych, rząd zapowiedział uchwalenie nowego prawa dotyczącego mediów, zaś liczni obserwatorzy postrzegają to jako element stopniowych i znaczących zmian legislacyjnych – uwzględniając również ostatnie środki ograniczające kompetencje Trybunału Konstytucyjnego – które prowadzą do podważenia demokratycznych zasad oraz pluralizmu w szóstym pod względem liczby populacji kraju Unii Europejskiej. Autorzy oświadczenia podkreślają, że od czasu wprowadzenia wskazanej reformy wielu dziennikarzy zostało zwolnionych z pracy albo zrezygnowało z niej na znak protestu przeciwko ingerencji rządu w działalność mediów. Kliku dziennikarzy, z którymi spotkali się przedstawiciele wskazanych organizacji przypuszcza, że ich nazwiska zostały umieszczone na „czarnej liście” przez partię rządzącą w celu dokonania dalszych zwolnień.

Przedstawiciele wskazanych organizacji spotkali się z szerokim gronem dziennikarzy, prawników i działaczy społecznych, w tym z przedstawicielami czołowego stowarzyszenia dziennikarzy w Polsce. Jak stwierdza oświadczenie, wielu z nich uważa wprowadzone zmiany za niedemokratyczne i uznaje je za pierwszy krok w kierunku zmiany mediów publicznych w rządową tubę; inni akceptują te zmiany, twierdząc, że poprzedni rząd również wykorzystywał publiczne radio i telewizję jako narzędzie polityczne w celu promowania swojego wizerunku.

Przedstawiciele wskazanych organizacji spotkali się również z dziennikarzami, którzy zostali zwolnieni z pracy za czasów poprzedniego rządu na skutek domniemanej ingerencji politycznej. Ta grupa dziennikarzy podkreśliła, że nowy ustrój mediów publicznych przywrócił bezpieczeństwo zatrudnienia dziennikarzy, po okresie w którym ich praca była zlecana do wykonywania przez podmioty zewnętrzne.

Oświadczenie podkreśla: „Przez kolejne miesiące będziemy bacznie obserwować kolejne zdarzenia dotyczące mediów w Polsce i pozostaniemy w dialogu z polskimi dziennikarzami reprezentującymi różne poglądy polityczne, w celu ochrony wspólnego interesu, jaki jest wolność słowa i niezależność mediów. Będziemy również kontynuować nasz monitoring i zachęcamy wszystkie strony do raportowania naruszeń wolności mediów do międzynarodowej społeczności”.

Poniżej znajdują się zalecenia i wnioski skierowane przez misję:

• Obecny polski rząd powinien zająć odważne stanowisko i przygotować projekt zmian dotyczących ustawy radiofonii i telewizji w celu zagwarantowania niezależności mediów publicznych dla przyszłych generacji;
• Obecny polski rząd musi zapewnić zgodność nowej ustawy radiofonii i telewizji z międzynarodowymi standardami dotyczącymi mediów. Te standardy wymagają przyjęcia środków gwarantujących niezależność mediów oraz najwyższy poziom etyki dziennikarskiej w celu wzmocnienia prawa obywateli do pozyskiwania wyważonych informacji na ważne dla społeczeństwa tematy;
• Dziennikarze w całej Polsce powinni dążyć do porozumienia poprzez zmniejszego swego upolitycznienia i skoncentrowaniu się na dziennikarstwie, wolności prasy i warunkach pracy. Sugeruje się powołanie związku zawodowego dziennikarzy istniejącego obok organizacji dziennikarskich, które funkcjonują obecnie;
• Dziennikarze i redaktorzy powinni konsultować się z międzynarodowymi organizacjami w celu wdrożenia międzynarodowych standardów w mediach,
• a w szczególności w mediach publicznych;
• Publiczne i prywatne media powinny rozwinąć współpracę w celu wypracowania zasad dotyczących etyki, niezależności od rządu oraz wolności prasy;
• Instytucje europejskie takie, jak Unia Europejska i Rada Europy, powinny nie tylko bacznie śledzić legislację odnoszącą się do sytuacji mediów w Polsce, ale również stanowczo reagować na wszelkie odstępstwa od norm odnoszących się do praw człowieka i obywatela zawartych w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej i innych dokumentach, takich jak Raport Grupy Wysokiego Szczebla dotyczący Wolności Mediów i Pluralizmu.

W misji uczestniczyli: Mogens Blicher Bjerregård  - przewodniczący Europejskiej Federacji Dziennikarzy, Jane Whyatt   - kierownik projektów Europejskiego Centrum Wolności  Prasy i Mediów oraz  Scott Griffen -  dyrektor Programów dotyczących Wolności Prasy w Międzynarodowym Instytucie Prasy.
W spotkaniu uczestniczył przedstawiciel RPO, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego  Mirosław Wróblewski.