Biuletyn Informacji Publicznej RPO

28 listopada 2023 r.  Aleksandra Osińska i Ewa Kownacka z Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadziły szkolenie „Działalność KMPT i przeciwdziałanie złemu traktowaniu”. Skierowane ono było do nieetatowych Pełnomocników do spraw Ochrony Praw Człowieka z komend miejskich i powiatowych Policji województwa wielkopolskiego oraz wytypowanych funkcjonariuszy Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu.

Szkolenie dla funkcjonariuszy poprowadzono w ramach doskonalenia zawodowego lokalnego pt. „Program doskonalenia zawodowego lokalnego w zakresie przeciwdziałania stosowaniu tortur”. Przedsięwzięcie realizowano we współpracy z Muzeum Martyrologii Wielkopolan Ford VII Oddział Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu.

W pierwszej kolejności prowadzące przedstawiły informacje dotyczące roli Rzecznika Praw Obywatelskich i Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w zapobieganiu stosowania przemocy wobec osób pozbawionych wolności. Omówiły również szczegółowo zadania, uprawnienia oraz metodologię pracy KMPT podczas wizytacji prewencyjnych jednostek policyjnych, a także wskazały na wciąż istniejący problem braku przestępstwa tortur w kodeksie karnym.

Część druga szkolenia zawierała przykładowe sprawy dotyczące tortur, nieludzkiego oraz poniżającego traktowania. Słuchaczom przybliżono wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z 7 czerwca 2023 r., gdzie skazano trzech funkcjonariuszy Policji z Komendy Powiatowej w Rykach. Omówiona została także tzw. „sprawa olsztyńska” oraz wyrok I instancji Sądu Rejonowego w Ostródzie z 30 czerwca 2023 r., gdzie nieprawomocnie skazano łącznie 15 policjantów. Na zakończenie tej części spotkania przedstawicielki KMPT omówiły także wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 2 września 2021 r. (Kuchta i Mętel przeciwko Polsce), w którym Trybunał stwierdził naruszenie art. 3 Konwencji.

Dalsza część spotkania dotyczyła ochrony praw osób zatrzymanych oraz wytycznych i procedur postępowania, w ramach której omówione zostały minimalne gwarancje antytorturowe, których skuteczna realizacja przyczynia się do zmniejszenia ryzyka występowania złego traktowania osób zatrzymanych przez Policję. Ekspertki wskazały także problemy systemowe, o których rozwiązanie Krajowy Mechanizm zabiega od lat, m.in.: umieszczanie osób nietrzeźwych w PdOZ, dostęp do adwokata bądź radcy prawnego już od pierwszych chwil po zatrzymaniu czy kwestia zagwarantowania badania lekarskiego dla wszystkich osób zatrzymanych.

Przedstawicielki Krajowego Mechanizmu omówiły także zasady użycia środków przymusu bezpośredniego oraz zalety i korzyści płynące ze stosowania w praktyce trzech niezwykle istotnych z perspektywy zapobiegania złemu traktowaniu dokumentów. Słuchaczom przybliżono Protokół stambulski, czyli Podręcznik skutecznego badania i dokumentowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, a także ogólne zasady przedstawione w ekspertyzie „Interwencje Policji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi”.

Trzecia część spotkania zakończona została przybliżeniem założeń tzw. Zasad Mendeza – opublikowanego w 2021 r. modelu dotyczącego prowadzenia policyjnych przesłuchań i rozpytań, w oparciu o poszanowanie podstawowych praw osób zatrzymanych oraz zasad: domniemania niewinności i prawdy obiektywnej.

W ostatniej części szkolenia przedstawicielki Krajowego Mechanizmu wskazały na nieprawidłowości zaobserwowane przez KMPT podczas wizytacji w pomieszczeniach dla osób zatrzymanych funkcjonujących w jednostkach Policji. Zwracały uwagę na kwestie nadmiernego stosowania środków przymusu bezpośredniego, ograniczenia kontaktu z adwokatami i radcami prawnymi czy nadużywania przeprowadzania kontroli osobistych w stosunku do osób zatrzymanych.

Podsumowując szkolenie, przedstawicielki KMPT podkreśliły, jak ważny jest dialog i wspólne szukanie rozwiązań problemów, które mogą przyczynić się do poprawy sytuacji osób pozbawionych wolności. Przypomniały też funkcjonariuszom, że gdy to ich prawa są naruszane, powinni pamiętać, że w Biurze RPO funkcjonuje Wydział ds. Żołnierzy i Funkcjonariuszy, do którego mogą kierować skargi.

Szkolenie odbyło się w ramach rozpoczętej w grudniu 2018 r. kampanii społecznej „Państwo bez tortur”, której celem jest podniesienie świadomości oraz budowanie braku społecznej akceptacji dla stosowania tortur lub innych form złego traktowania. Kampania realizowana jest w ramach działalności edukacyjnej KMPT.