Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach 15-17 października 2019 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur wizytowali Zakład Karny Nr 2 w Łodzi, przy ul. Kraszewskiego 1/5. 
Celem wizytacji było sprawdzenie traktowania i warunków detencji więźniów oraz rekomendowanie rozwiązań, które wzmocnią ich ochronę przed ryzykiem tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz karania. 
Przedstawicielom KMPT towarzyszyła ekspertka zewnętrzna – lekarz psychiatra, która przyjrzała się funkcjonowaniu opieki medycznej na oddziale psychiatrii sądowej. Przygotowana przez nią ekspertyza posłuży KMPT do wypracowania zaleceń. 
Delegacja odbyła wstępną rozmowę z Dyrektorem jednostki i jego zastępczynią, dokonała oglądu wybranych przez siebie pomieszczeń, przeprowadziła inspekcję dwóch pojazdów służących
do transportu osadzonych, odbyła poufne rozmowy z więźniami i personelem oraz zapoznała się z wybraną dokumentacją. Pod koniec wizyty delegacja ustnie przekazała wstępne wnioski
i spostrzeżenia kierownictwu placówki. 
W czasie wizytacji w jednostce penitencjarnej przebywało 204 osadzonych. 
W dniach wizytacji w budynku szpitalnym trwał remont, jedna kondygnacja została wyłączona z użytkowania. Delegacja została poinformowana o pozyskaniu przez jednostkę dodatkowych środków finansowych w ramach „Programu modernizacji Służby Więziennej na lata 2017-2020”. W ramach pozyskanych środków oddano do użytku oddział psychiatrii sądowej oraz oddział rehabilitacji narządu ruchu. Ponadto dokonano przebudowy instalacji grzewczej i przegród okiennych w budynku szpitala oraz modernizacji zabezpieczeń techniczno-ochronnych. Przedstawiciele KMPT pozytywnie ocenili starania, ukierunkowane na podniesienie standardu odbywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania. 
Delegacja pozytywnie oceniła również standard pojazdów używanych do konwojowania osadzonych. Inspekcji poddano dwa pojazdy, obecne w czasie wizyty w jednostce. Były one czyste i w bardzo dobrym stanie materialnym. Wyposażone były w pasy bezpieczeństwa dla więźniów, monitoring umożliwiający obserwację ich zachowania w czasie jazdy, sprawnie działającą wentylację i sztuczne oświetlenie. Wizytujący zwrócili uwagę, że kajdanki nie są używane profilaktycznie w czasie konwoju osadzonych.
W czasie wizytacji dwóch funkcjonariuszy Służby Więziennej wyposażonych było w kamery nasobne, noszone przy mundurze, umożliwiające rejestrację obrazu i dźwięku na żądanie funkcjonariusza. Delegacji wyjaśniono, że urządzenia te są nowym nabytkiem w jednostce (są użytkowane od kilku tygodni). KMPT będzie monitorował wdrażanie tego typu urządzeń w jednostkach penitencjarnych. Dlatego też zwróci się do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej o szczegółowe informacje dotyczące ilości urządzeń będących w posiadaniu Służby Więziennej i ich specyfikacji. 
Przedstawiciele KMPT mieli zastrzeżenia m.in. do: 
•    Zasłoniętych na terenie budynku szpitalnego okien, za pomocą nieprzezroczystych szyb (tzw. blind). Utrudniają one dostęp do światła naturalnego i świeżego powietrza oraz potęgują wzrost temperatury w okresie letnim. W czasie wizytacji pacjenci, albo przebywali w półmroku, albo też posiłkowali się sztucznym oświetleniem, co niektórym z nich mogło przeszkadzać w odpoczynku. 
•    Obowiązku noszenia piżam w ciągu dnia, przez osoby tymczasowo aresztowane, przebywające na terenie szpitala więziennego. W piżamach więźniowie pozostawali całą dobę – przebywali w celach, spożywali posiłki, uczestniczyli w zajęciach i spacerach, spali. Piżamy były wymieniane raz w tygodniu. W efekcie stan higieniczny niektórych osadzonych był zły.
•    Braku odpowiedniego dostosowania jednostki do potrzeb osób z niepełnosprawnością fizyczną. Infrastruktura jednostki nie pozwala więźniom nie w pełni sprawnym fizycznie
(w szczególności poruszającym się na wózku inwalidzkim) na samodzielne funkcjonowanie w warunkach izolacji. Przykładowo w pawilonie A, na oddziale terapeutycznym przebywał więzień poruszający się na wózku inwalidzkim. Był on osadzony w celi, która nie była w pełni dostosowana do potrzeb takich osób. Posiadała wprawdzie przestrzeń, umożliwiającą poruszanie się wózkiem po jej terenie i pewne ułatwienia w kąciku sanitarnym (w postaci poręczy i krzesełka). Była jednak zlokalizowana na górnej kondygnacji budynku. Osadzony tam więzień rezygnował więc ze spacerów, albowiem przy braku windy, musiał być znoszony przez innych więźniów po schodach na niższą kondygnację. Z kolei budynek szpitalny posiadał wprawdzie windę, ale aby wejść na teren oddziałów mieszkalnych trzeba było pokonać schody. 
Wizytowany zakład karny nie jest jednostką wyznaczoną przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej do osadzania w niej osób poruszających się na wózku inwalidzkim, jednak z uwagi na jej specyfikę (m.in. funkcjonujący oddział terapeutyczny dla osób z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo oraz osadzanie w niej więźniów wymagających całodobowej opieki lekarskiej i rehabilitacji, w warunkach ambulatoryjnych) bardzo ważne jest zapewnienie odpowiednich standardów dostępności dla osób
z niepełnosprawnością fizyczną i o obniżonej sprawności fizycznej. 
•    Kontroli osobistych więźniów realizowanych z reguły, w sposób jednoetapowy. W czasie kontroli więźniowie musieli zdejmować całą odzież (stali nago przez funkcjonariuszami pionu ochrony) oraz wykonać przysiad, celem ustalenia, czy nie posiadają w naturalnych otworach ciała niedozwolonych przedmiotów. Zgodnie z § 68 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2016 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1804) w trakcie kontroli osadzony powinien być częściowo ubrany, zaś kontrola powinna mieć charakter etapowy (funkcjonariusz najpierw kontroluje część odzieży, a przed kontrolą kolejnej części osadzony może się ubrać).
•    Braku znajomości Protokołu stambulskiego wśród personelu jednostki (w szczególności pielęgniarek i psychologów). Protokół stambulski, czyli Podręcznik skutecznego badania
i dokumentowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, to oficjalny dokument ONZ, utworzony przez grupę ekspertów, zwierający praktyczne informacje, adresowane między innymi do personelu medycznego i psychologów, w zakresie metod tortur, ich objawów, sposobów identyfikacji, realizacji badania medycznego
i dokumentowania śladów przemocy. Skupia się również na barierach psychologicznych mogących pojawić się w relacjach z ofiarami oraz kwestiach etycznych (w tym etyce lekarskiej). 
Stosowanie powyższego dokumentu rekomenduje Podkomitet ONZ do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (SPT), który podkreśla, że jest on niezbędnym narzędziem w wykrywaniu, dokumentowaniu i zgłaszaniu tortur i jako taki zniechęca do ich stosowania [zob. raport z wizyty w Portugalii, przeprowadzonej w dniach 1-10 maja 2018 r., CAT/OP/PRT/1, § 63].

Szczegółowe wnioski oraz rekomendacje KMPT zostaną przedstawione w raporcie z wizytacji.