Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach 29-30 stycznia 2019 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadzili wizytację w Domu Pomocy Społecznej dla Kombatantów w Warszawie. Placówka przeznaczona jest dla 70 osób przewlekle somatycznie chorych, w szczególności posiadających uprawnienia kombatanckie. W czasie wizytacji w domu przebywało 68 osób (37 kobiet i 31 mężczyzn), z czego jedna z osób była ubezwłasnowolniona, a w 6 przypadkach o umieszczeniu w DPS zdecydował sąd.
Przedstawiciele KMPT bardzo pozytywnie ocenili placówkę. Teren domu jest otoczony ogrodem sensorycznym, w którym latem prowadzona jest hortiterapia (ogrodoterapia). Budynek pozbawiony jest barier architektonicznych.  Pomieszczenia, w których przebywają mieszkańcy są czyste i schludne, w budynkach nie ma nieprzyjemnego zapachu. Pokoje są jedno- i dwuosobowe. W każdym z nich znajduje się m.in. mała lodówka, czajnik i telefon stacjonarny. Mieszkańcy mają możliwość indywidualnego przystrojenia pokoi zgodnie z własnymi zainteresowaniami i poczuciem estetyki.
Oferta kulturalno-oświatowa realizowana w placówce jest niezwykle bogata. Organizowane są wyjścia m.in. do muzeów, galerii sztuki czy papugarni. Dom aktywnie współpracuje ze środowiskiem lokalnym. Cyklicznie odbywają się spotkania z dziećmi i młodzieżą z okolicznych szkół i przedszkoli. Ponadto studenci Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w ramach praktyk studenckich prowadzą wykłady dla mieszkańców na temat zdrowego stylu życia i odżywiania. Dom współpracuje także z wolontariuszami. W 2018 roku pomocą z ich strony zostało objętych 21 mieszkańców. Dodatkowo Dom zaangażował się w projekt „Dla Kombatanta” realizowany przez Fundację Cultura Memoriae oraz Stowarzyszenie mali bracia Ubogich. W ramach akcji realizowane są działania związane z opieką wolontariacką, a także organizowane są pokazy filmów dla mieszkańców. W Domu funkcjonuje też kawiarenka finansowana ze składek mieszkańców domu, w której w miłej atmosferze mogą spotkać się z odwiedzającymi ich gośćmi.
Przedstawiciele KMPT bardzo dobrze oceniają udział Domu w projekcie „Wspieramy warszawskie DPS-y”, który jest realizowany przez Fundację Oswoić Stres. Celem projektu jest ograniczenie szkód zdrowotnych wynikających z używania alkoholu przez mieszkańców DPS. W jego ramach realizowane są nie tylko działania z zakresu profilaktyki, ale także wsparcie pracowników poprzez prowadzenie superwizji i szkoleń. Na uwagę zasługują także inne szkolenia dla pracowników – realizowane zarówno w placówce, jak i przez podmioty zewnętrzne, a także w ramach wymiany doświadczeń z innymi warszawskimi domami pomocy społecznej. Szkolenia te dotyczyły m.in. pierwszej pomocy, opieki paliatywnej, seksualności mieszkańców, psychologicznych aspektów starzenia się, praw mieszkańców domu, oddziaływań terapeutycznych oraz metod pracy z mieszkańcem, przymusu bezpośredniego, zachowań agresywnych wśród mieszkańców, kształtowania właściwych relacji z osobami z zaburzeniami psychicznymi, komunikacji asertywnej, radzenia sobie ze stresem i problemami zawodowymi. Co roku odbywa się w sumie ponad 20 rodzajów szkoleń. W opinii KMPT dobrze wyszkolony personel jest jednym z kluczowych elementów niwelujących możliwość występowania okrutnego czy poniżającego traktowania.
Mechanizm bardzo pozytywnie ocenia także działania informacyjne i funkcjonujący w placówce mechanizm skargowy. Co miesiąc odbywają się spotkania dyrektor Domu z mieszkańcami, podczas których przedstawiane są najważniejsze informacje na temat bieżącej działalności placówki i planowanych wydarzeń. Na przykład w związku z wejściem w życie nowych przepisów na temat ochrony danych osobowych (RODO) mieszkańcy zostali poinformowani o tym, w jaki sposób ich dane będą przetwarzane, dyrekcja bezpośrednio odpowiadała na ich wątpliwości. Spotkania są również okazją zgłaszania przez mieszkańców próśb i wniosków, czy skarg. Skargi mogą składać bezpośrednio dyrektor, ale także – z zachowaniem anonimowości – pisemnie na kartach wrzucanych do urny znajdującej się w pobliżu sekretariatu. Wszystkie skargi są odpowiednio ewidencjonowane wraz z informacją o sposobie ich rozwiązania.
KMPT z satysfakcją przyjął, że w placówce realizowane jest (podnoszone od dawna przez Mechanizm) zalecenie dotyczące zasad ewentualnego ograniczania wyjść mieszkańców poza teren DPS. To lekarz podczas badania stwierdza, czy dany mieszkaniec może samodzielnie opuszczać placówkę, a informacja taka jest umieszczana w dokumentacji indywidualnej. Na tej podstawie tworzona jest także lista mieszkańców, którzy placówkę mogą opuszczać tylko w asyście innej osoby.
Wątpliwości KMPT wzbudziła natomiast możliwość ograniczania kontaktu z innymi osobami przez opiekuna prawnego osoby ubezwłasnowolnionej. Podczas rozmowy podsumowującej przedstawiciele Mechanizmu zwrócili uwagę, że takie ograniczenie może być respektowane, tylko jeśli opiekun otrzyma zgodę sądu opiekuńczego w tym zakresie.
Wizytujący zalecili również, aby personel medyczny korzystał z map ciała, które są dostępne w Protokole Stambulskim, czyli Podręczniku skutecznego badania i dokumentowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Dzięki temu w łatwy sposób można oznaczyć np. odleżyny, czy ślady mogące świadczyć o stosowaniu przemocy. To niezwykle ważne szczególnie w przypadku pierwszego badania przy przyjęciu do placówki, a także przed jej opuszczeniem np. w przypadku hospitalizacji. Prawidłowa dokumentacja tego typu obrażeń pozwoliłaby jednoznacznie wskazać, w której placówce doprowadzono do powstania odleżyn.
Szczegółowe zalecenia zostaną przedstawione w raporcie powizytacyjnym.