Biuletyn Informacji Publicznej RPO

30 czerwca 2022 r. odbyło się w formule hybrydowej kolejne spotkanie członków Komisji Ekspertów ds. Osób Głuchych BRPO. Stacjonarnie, w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich w spotkaniu wzięli udział: Małgorzata Czajkowska-Kisil, Grzegorz Galewski, Barbara Imiołczyk, Monika Wiszyńska-Rakowska, Dariusz Supeł, Aleksandra Wodyk oraz tłumaczka PJM Małgorzata Rolbiecka. Online w spotkaniu uczestniczyli: Dominika Wiśniewska, Aleksandra Włodarska vel Głowacka, Małgorzata Żbikowska i Piotr Kowalski.

W trakcie spotkania zostały poruszone następujące tematy:

• Odpowiedź Ministerstwa Edukacji i Nauki na pismo Polskiej Federacji Głuchych w sprawie języka migowego w szkołach.
• Aktualizacja raportu – Sytuacja Osób Głuchych w Polsce 2020.
• Przygotowania do Międzynarodowego Dnia Osób Głuchych.

Pismo Ministerstwa Edukacji i Nauki

Eksperci omówili treść pisma przesłanego przez MEiN będącego odpowiedzią na pismo Polskiej Federacji Głuchych w sprawie języka migowego w szkołach. Zdaniem Ministerstwa, liczba uczniów, którzy potrzebują stosowania języka migowego w nauczaniu zmniejsza się z roku na rok, a większość z nich z powodzeniem uczy się języka dźwiękowego w mowie i w piśmie. Nauka języka migowego lub innych alternatywnych metod komunikacji powinna być uwzględniona w ramach zajęć rewalidacyjnych. Decyzja o zatrudnieniu w szkole lub w ośrodku nauczyciela, który będzie posiadał odpowiednie kwalifikacje lub specjalisty niebędącego nauczycielem, np. tłumacza PJM, należy do kompetencji dyrektora danej jednostki systemu oświaty. Decyzja taka powinna być podejmowana odpowiednio do zdiagnozowanych potrzeb.

Obecni na spotkaniu członkowie Komisji wskazali, że dziecko powinno mieć możliwość wyboru, czy będzie uczyć się w języku fonicznym czy też w migowym, a wybór ten nie powinien zależeć od decyzji dyrektora. Podkreślono też, że polski język migowy jest niezbędny w komunikacji z uczniami, dla których jest to pierwszy język.

Przykład dyskryminacji

Podczas spotkania przywołano interwencję RPO w związku ze skargą jaka wpłynęła od rodziców głuchych dzieci. Głusi rodzice skarżyli się, że w szkole dla głuchych w Poznaniu nie ma zajęć w języku PJM. Z ich relacji wynikało, że nauczyciele odmawiają tłumaczenia zajęć na polski język migowy, a uczeń nie otrzymał wsparcia zgodnie z zapewnieniami dyrekcji. Problemy nasiliły się w okresie nauki zdalnej, kiedy uczeń otrzymywał materiały w języku polskim i nie był w stanie z nich skorzystać, gdyż nie zna języka polskiego. Dodatkowo po rozpoczęciu roku szkolnego 2020/2021 nauczyciele mieli zasłonięte usta, co uniemożliwiało czytanie z ruchu warg i znacznie utrudniało zrozumienie przekazywanych treści. Taki sposób prowadzenia zajęć uniemożliwiał opracowanie stosownej notatki z lekcji, a co za tym idzie przygotowanie się do kolejnych zajęć. Po interwencji RPO dyrektor szkoły zwrócił się imiennie do 21 tłumaczy Polskiego Języka Migowego z propozycją zatrudnienia w charakterze tłumacza podczas zajęć dydaktycznych z uczniem, jednak żaden z adresatów na nią nie odpowiedział. Od września 2021 r. 26 nauczycieli pracujących w ośrodku miało rozpocząć kurs PJM. Przypadek ten świadczy o dyskryminacji dzieci głuchych w szkole przeznaczonej dla głuchych.

Edukacja włączająca, ważność znajomości PJM

Omówiono przebieg prac nad wdrożeniem edukacji włączającej. Zgodnie z jej założeniami szkoły specjalne mają docelowo przestać istnieć a uczniowie z niepełnosprawnościami mają uczyć się w szkołach ogólnodostępnych, które z kolei mają być przystosowane pod względem dostępności. Jest to również wymóg Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Zastanawiano się, w jaki sposób zrealizowane będzie dostosowanie do wymagań konwencyjnych i UE, czy asystent w szkole masowej spełni swoją funkcję a rozmawiano nad problemem komunikacyjnymi dzieci tylko migających z rówieśnikami.

Podkreślano, że kompetencje językowe dziecka powinny wyznaczać program edukacyjny i jego dalszą ścieżkę rozwojową. Eksperci rekomendowali, aby podczas lekcji obecny był tłumacz PJM lub, aby nauczyciel prowadzący przeprowadzał zajęcia w języku migowym oraz w języku polskim. Jednak zauważono, że przeszkodą w takim rozwiązaniu mogą być zbyt duże klasy, przez co nauczyciel nie będzie w stanie poświęcić wszystkim uczniom wystarczająco dużo czasu.

Eksperci jednoznacznie stwierdzili, że należy wybierać rozwiązania w ten sposób, aby żaden uczeń głuchy nie został pokrzywdzony. Podkreślili także ważność znajomości PJM jako istotnego elementu rozwoju dla dzieci, które nie będą mówić mimo wszczepionych implantów. Wskazano, że język ten jest niezbędny do kontaktu z rodzicami np. w momencie zdjęcia przez dzieci implantów. W celu zaznaczenia problemu zaapelowano do organizacji osób głuchych by zabrały głos w tej sprawie. Eksperci ustalili też, że przygotują opinię dla RPO, w sprawie istotności języka migowego w edukacji dzieci głuchych.

Eksperci zaproponowali zorganizowanie konferencji na temat edukacji dwujęzycznej z punktu widzenia potrzeb dziecka i rodzica oraz wypracowanie podczas niej petycji wyjaśniającej ważność takiej edukacji. Zaznaczyli również, że opublikowane materiały pokonferencyjne byłyby materiałem pomocnym w dalszej debacie na temat wypracowywania optymalnych rozwiązań.

Raport – Sytuacja Osób Głuchych w Polsce 2020

Eksperci ustalili, że do raportu „Sytuacja Osób Głuchych w Polsce 2020” zostaną wniesione poprawki aktualizacyjne. Termin ich przesyłania ustalono na 10 sierpnia. Zostaną one wykorzystane do przygotowania erraty, z którą raport zostanie rozdysponowany w formie papierowej i online.

Międzynarodowy Dzień Osób Głuchych

Z okazji 10-lecia Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych zaproponowano organizację konferencji, częściowo poświęconej sytuacji osób głuchym. Proponowano, aby poruszono temat dostępności dla osób głuchych oraz by prelegentami były osoby głuche. Postanowiono nagłośnić i rozpropagować Międzynarodowy Dzień Osób Głuchych przypadający w tym roku 25 września 2022 oraz Dzień Języków Migowych obchodzony 23 września.