Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Spożywanie alkoholu lub zażywanie innych substancji psychoaktywnych w czasie ciąży może doprowadzić do wystąpienia u dziecka nieodwracalnych uszkodzeń, anomalii rozwojowych, zaburzeń funkcjonowania, a w konsekwencji – nawet śmierci dziecka.

Zdaniem Rzecznika problem ingerencji w tryb życia uzależnionej ciężarnej kobiety jest niezwykle istotny i złożony z punktu widzenia wolności i ochrony praw człowieka, gdyż odnosi się z jednej strony do kobiety, ale z drugiej strony dotyczy nienarodzonego dziecka. Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowią bowiem m.in., że leczenie odwykowe osoby uzależnionej od narkotyków nie może mieć charakteru przymusowego, a fakt, iż kobieta uzależniona będąc w ciąży zażywa narkotyki stwarzając zagrożenie dla życia i zdrowia swego dziecka w kontekście tychże przepisów nie ma istotnego znaczenia.

Rzecznik przypomniał, że macierzyństwo znajduje się w Polsce pod szczególną ochroną prawną, a realizacja polityki zdrowotnej nakierowana winna być na zapewnienie kompleksowej i odpowiedniej do potrzeb opieki nad matką i dzieckiem. Konstytucja podkreśla obowiązek władz publicznych do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom i kobietom ciężarnym, zaś ratyfikowana przez Polskę Konwencja o prawach dziecka gwarantuje, że Państwa-Strony odpowiednio zabezpieczą prawo dziecka do życia i ochrony zdrowia.

Tymczasem, zdaniem Rzecznika, gwarancje te nie są w pełni realizowane, gdyż brak jest środków prawnych mających na celu ochronę dzieci narażonych przez matki na niebezpieczeństwo utraty życia i zdrowia na skutek spożywania przez nie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych podczas ciąży.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska wobec sygnalizowanego problemu oraz rozważenie zasadności podjęcia stosownych działań.