Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej, którym podczas zwolnienia lekarskiego wygasł stosunek służbowy, nie dostają zasiłku chorobowego
• Rzecznik Praw Obywatelskich, do którego byli funkcjonariusze zwrócili się o pomoc, dostrzega tu lukę prawną negatywnie wpływającą na ich prawa i wolności obywatelskie
• RPO wystąpił w tej sprawie do prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Gertrudy Uścińskiej

Chodzi o byłych funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, których stosunek służbowy wygasł w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim - na podstawie art. 170 ust. 1 Przepisów wprowadzających ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej z 16 listopada 2016 r.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje

Według tego artykułu dyrektorzy Izb Administracji Skarbowej mieli składać propozycje nowych warunków zatrudnienia albo pełnienia służby. Ten, kto takiego pisma nie dostał, tracił pracę lub też jego stosunek służbowy wygasał 31 sierpnia 2017 r. Poszczególne oddziały ZUS odmawiają takim osobom prawa do zasiłków chorobowych. Powołują się na argument, że pełniąc służbę, nie podlegali oni ubezpieczeniu chorobowemu i w związku z tym nie mają prawa do tego zasiłku.

Dyrektorzy IAS przytaczają zapisy ustawy o KAS, zgodnie z którą funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej - podobnie jak wcześniej funkcjonariusze celni - w czasie zwolnienia lekarskiego nie otrzymują zasiłku chorobowego, ale uposażenie chorobowe należne na zajmowanym stanowisku. Ich zdaniem bez znaczenia przy tym jest fakt, czy pozostają oni w stosunku służbowym, czy też z jakichś przyczyn został on zakończony. Z dniem zwolnienia ze służby tracą oni zaś status funkcjonariuszy, wobec czego brak jest podstaw prawnych do wypłaty uposażenia chorobowego.

RPO mówi o luce prawnej

RPO ocenił, że istnieje luka prawna negatywnie wpływająca na prawa i wolności obywatelskie osób, które w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim lub bezpośrednio po nim zostały zwolnione ze służby albo wygaszono im stosunek służbowy. Nie są one objęte ubezpieczeniem chorobowym, umożliwiającym skorzystanie z zasiłku chorobowego. - Trudno jest bowiem oczekiwać od osób z poważnymi schorzeniami bądź przebywających w szpitalach, żeby w tym czasie dokonywały w ZUS indywidualnych ubezpieczeń społecznych na wypadek choroby - argumentuje rzecznik.

W 2017 r. RPO zwracał uwagę na cały problem szefowi Krajowej Administracji Skarbowej Marianowi Banasiowi. Powoływał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z 18 października 2013 r., z którego wynika, że ocena prawa do zasiłku chorobowego funkcjonariusza Służby Celnej po zwolnieniu ze służby powinna być dokonana zgodnie z zasadą równego traktowania ubezpieczonych.

W odpowiedzi szef KAS poinformował w styczniu 2018 r. rzecznika, iż zasadność przyznania zasiłku chorobowego b. funkcjonariuszowi Służby Celno-Skarbowej leży we właściwości ZUS. Wątpliwości dotyczące tej tematyki powinny być kierowane do Prezesa ZUS - wskazał Marian Banaś.

Dlatego zastępca RPO Stanisław Trociuk zwrócił się do prezes Gertrudy Uścińskiej o zbadanie tego zagadnienia.

Zwolnieni walczą w sądach, wspiera ich RPO

Przepisy ustawy wprowadzającej KAS skonstruowano tak, aby osoby, które straciły pracę lub ich stosunki służbowe wygasły, nie mogły poddać działań przełożonych kontroli administracyjnej albo dochodzić swych praw przed sądem.

RPO wspiera funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, którym nie zaproponowano nowych warunków, a którzy jednak poszli do sądów. Przystąpił do kilku takich postępowań sądowo-administracyjnych w przedmiocie bezczynności dyrektorów IAS. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uznał np., że brak objęcia ochroną sądową wyłącznie tych funkcjonariuszy, którym z niewiadomych przyczyn ustawodawca wygasza stosunki służbowe, należy uznać za rażąco niesprawiedliwy i naruszający gwarancje konstytucyjne. WSA wskazał, że w takiej sytuacji  - mimo braku jednoznacznej regulacji - KAS powinna wydać decyzję o wygaśnięciu stosunku służbowego. Dzięki temu funkcjonariusze będą mogli zaskarżyć tę decyzję do sądu.

Inne sądy odrzucają takie skargi. Np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu odrzucił skargę celnika na bezczynność dyrektora IAS, argumentując że nie wydano w jego sprawie decyzji administracyjnej. Do postępowania w tej sprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym przyłączył się RPO. Według niego takie stanowisko WSA pozbawia obywatela sądowej ochrony przed arbitralnym zamknięciem dostępu do służby publicznej - co jest sprzeczne z Konstytucją RP i prawem międzynarodowym.

WZF.7066.1.2017

OPIS STATYSTYCZNY (dla wyszukiwarki http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/)

WZF.7066.1.2017 z 6 czerwca 2018 r. – wystąpienie do Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie niemożności uzyskania zasiłku chorobowego przez osoby, których stosunek służbowy wygasł.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o pomoc zwrócili się byli funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej, których stosunek służbowy wygasł, w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim, w oparciu o art. 170 ust. 1 Przepisów wprowadzających ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Osobom znajdującym się w takich okolicznościach, poszczególne oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmawiają prawa do zasiłków chorobowych twierdząc, iż pełniąc służbę nie podlegali oni ubezpieczeniu chorobowemu i w związku z tym nie posiadają prawa do tego zasiłku.

Analiza stanu faktycznego i prawnego spraw byłych funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, w ocenie Rzecznika prowadzi do wniosku, iż w niniejszej kwestii istnieje luka prawna negatywnie wpływająca na prawa i wolności obywatelskie osób, które w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim lub bezpośrednio po nim – zostały zwolnione ze służby albo wygaszono im stosunek służbowy – nie są objęte ubezpieczeniem chorobowym, umożliwiającym skorzystanie z zasiłku chorobowego. Trudno jest bowiem oczekiwać od osób posiadających poważne schorzenia, bądź przebywających w szpitalach, żeby w tym czasie dokonywały w ZUS indywidualnych i dobrowolnych ubezpieczeń społecznych na wypadek choroby.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Prezes z prośbą o zbadanie przedstawionego zagadnienia i poinformowanie o zajętym stanowisku.