Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- Chcemy się dziś zastanowić, jak wykorzystać te dobre, lokalne przykłady, które pomagają rozwiązywać problemy osób w kryzysie bezdomności. Chodzi o to, aby zarówno tworzyć pewne linie pomocnicze, ale także by sprawić, by były one dostępne nie tylko w wybranych lokalizacjach. W polskich miastach istnieje ogromy potencjał, co doskonale pokazują przykłady Państwa działalności, należy go tylko wykorzystać i zapewnić dobrą współpracę m.in. samorządów i organizacji pozarządowych – mówił Adam Bodnar otwierając posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności.

Spotkanie poświęcone było zagadnieniom aktywizacji zawodowej osób dotkniętych bezdomnością i polityce władz publicznych zmierzającej do ułatwiania dostępu do rynku pracy osobom bezdomnym. Na posiedzeniu omawiano możliwości szerszego wsparcia rozwoju podmiotów tzw. ekonomii społecznej, wśród których są m.in. spółdzielnie społeczne czy centra integracji społecznej, a także  upowszechnienie stosowania klauzul społecznych przy zamówieniach publicznych.

W spotkaniu wzięli udział nie tylko członkowie Komisji, ale także przedstawiciele tych lokalnych społeczności, w których wypracowano pewne wzorce efektywnej i trwałej współpracy w zakresie przeciwdziałania bezdomności pomiędzy samorządem miejskim a organizacjami pozarządowymi. Swoimi doświadczeniami w tym zakresie podzielili się przedstawiciele urzędów miejskich z Częstochowy, Poznania, Warszawy, Gdańska i Słupska, a także współpracujących z nimi organizacji pozarządowych, takich jak Fundacja Chrześcijańska „Adullam", Fundacja Pomocy Wzajemnej "Barka" oraz Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy "Agape".

Przykładem takiej dobrej współpracy jest miasto Częstochowa, gdzie od kilku lat prężnie działa Partnerstwo lokalne zrzeszające 28 podmiotów, w tym organizacje społeczne, służby miejskie, podmioty gospodarki komunalnej. W ramach Partnerstwa opracowano i wdrożono m.in. procedurę postępowania z osobami w kryzysie bezdomności. Na odbywających się co miesiąc roboczych spotkaniach przekazywane są informacje o potrzebach osób bezdomnych - i co szczególnie istotne - wspólnie uzgadniane są  także działania na rzecz osób bezdomnych.  Efekty tej współpracy przedstawiła Agnieszka Kowal-Smugowska z Sekcji ds. Przeciwdziałania Bezdomności Urzędu Miasta w Częstochowie podkreślając, że na skutek działalności partnerstwa lokalnego w ostatnich latach nie zdarzył się w Częstochowie przypadek zamarznięcia osoby bezdomnej.

Bardzo dobrą współpracę z samorządem miejskim podkreślili przedstawiciele działających na terenie Częstochowy organizacji społecznych. Elżbieta Ferenc z Fundacji Chrześcijańskiej „Adullam" i Kazimierz Słobodzian ze Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy "Agape", które od ponad dwudziestu lat świadczy pomoc osobom bezdomnym,  przedstawili działalność licznych podmiotów ekonomii społecznej, w tym także kilku spółdzielni socjalnych (m.in. Spółdzielnia pod nazwą Jasne, Że Dom i Wnętrze), które wspierane są przez funkcjonujące w Częstochowie partnerstwo lokalne.  W podmiotach tych znajdują zatrudnienie również osoby bezdomne, co w wielu przypadkach prowadzi do wyjścia z bezdomności. Bardzo istotną rolę w procesie aktywizacji  zawodowej pełnią Centra Integracji Społecznej, w których zatrudnionych było około 50% osób dotkniętych bezdomnością. W szczególności wartym dostrzeżenia jest, że prowadzone w Częstochowie działania aktywizacyjne nie prowadzą jedynie do interwencyjnej pomocy, ale owocują wymiernymi efektami w postaci wyjścia z bezdomności (ponad 20 osób w ubiegłym roku, co biorąc pod uwagę liczbę osób bezdomnych w Częstochowie jest znaczące).

O swoich osiągnięciach i doświadczeniach z zakresu współpracy z organizacjami zawodowymi działającymi na rzecz wychodzenia z bezdomności informowali również przedstawiciele innych samorządów, którzy byli gośćmi posiedzenia Komisji Ekspertów ds Przeciwdziałania Bezdomności.

Reprezentująca Urząd Miejski w Poznaniu Dorota Potejko wskazała na szeroki wachlarz podmiotów ekonomii społecznej działających na terenie miasta Poznania, które wspierane są przez władze samorządowe, w tym w szczególności spółdzielnie socjalne i Centra Integracji Społecznej. Podkreśliła przy tym znaczenie współpracy z organizacjami w zakresie mieszkalnictwa wspomaganego i streetworkingu.

Joanna Patoka i Bartłomiej Gołąb z Urzędu m. st. Warszawy przedstawili podejmowane,  w partnerstwie z organizacjami społecznymi, działania zmierzające do ograniczenia liczby osób bezdomnych, w tym także promowanie zatrudniania osób bezdomnych oraz upowszechnianie stosowania klauzul społecznych przez Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. Na szczególne podkreślenie w zakresie działalności podmiotów ekonomii społecznej zasługuje Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Wola, który aktywnie współdziała ze spółdzielniami socjalnymi świadczącymi szereg usług z zakresu gastronomii i prac remontowych.

Robert Klimczak z Urzędu Miejskiego w Gdańsku przedstawił wypracowany - we współdziałaniu z organizacjami pozarządowymi -  model koordynacji pomocy świadczonej osobom bezdomnym, który na bieżąco monitoruje zgłaszane przez służby miejskie czy organizacje społeczne przypadki, w których pomoc osobom bezdomnym wymagają podjęcia natychmiastowych działań.

Klaudiusz Dyjas, reprezentujący Urząd Miejski w Słupsku, opisał funkcjonowanie partnerstwa lokalnego, z udziałem organizacji społecznych, a także takich podmiotów jak PKP i PKS. Podkreślił także znaczenie prowadzonych w mieście kampanii społecznych, które doprowadziły do zmiany postaw mieszkańców wobec osób bezdomnych, czego przejawem jest między innymi zgłaszanie służbom miejskim informacji o osobach bezdomnych potrzebujących pomocy.

Szerzej o znaczeniu współpracy z samorządami w aktywizacji zawodowej osób bezdomnych z perspektywy organizacji społecznych wypowiedziała się Lidia Węsierska-Chyc z fundacji Pomocy Wzajemnej "Barka" i Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej. Zwróciła przy tym uwagę na trudności, jakie mają na rynku podmioty ekonomii społecznej i potrzebę ich aktywnego wsparcia przez podmioty publiczne.

Janusz Sukiennik z Caritas Polska omówił prowadzone przez tą organizację programy spółdzielni socjalnych zatrudniających osoby bezdomne poniżej 35 roku życia, w tym w szczególności osoby opuszczające zakłady karne. Podkreślał znaczenie przywrócenia dokształcania w szkołach zawodowych osób dorosłych jako ważny element umożliwiający szerszy dostęp osób bezdomnych do rynku pracy i budzenia w nich aspiracji zawodowych, co znacznie ułatwia wychodzenie z bezdomności.

Podsumowując dyskusję, rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar wskazał na to, jak ważna jest wymiana doświadczeń w zakresie współpracy jednostek samorządów z organizacjami pozarządowymi    w ramach przeciwdziałania bezdomności. Zadeklarował, że temat ten będzie poruszany podczas kolejnych spotkań regionalnych RPO. Rzecznik wyraził także wolę podjęcia w aspekcie generalnym zgłaszanego przez organizacje problemu niejednoznaczności znowelizowanych przepisów ustawy o pomocy społecznej w zakresie definicji "osób zdatnych do samoobsługi" oraz niewystarczającej dostępności szkolenia zawodowego dla osób dorosłych, które dopiero powracają na rynek pracy. Rzecznik obiecał również, że RPO przyjrzy się zgłaszanym przez organizacje społeczne problemom utrudniającym funkcjonowanie streetworkingu, który jest ważnym elementem przeciwdziałania bezdomności.