Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Obowiązujące regulacje nie zapewniają osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu faktycznego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Uzyskanie świadczeń zdrowotnych jest poprzedzone rygorystyczną i skomplikowaną procedurą, niedostosowaną do istoty bezdomności. W ocenie Rzecznika konieczne są odpowiednie zmiany systemowe.

Rzecznik z zadowoleniem przyjął informację o podjęciu przez Ministra Zdrowia przeglądu regulacji dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego oraz zapowiedź zapewnienia świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej dla wszystkich obywateli. Znaczna część osób bezdomnych i innych osób nieuzyskujących dochodu ma możliwość korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej. Istnieje jednak grupa osób bezdomnych, często nieporadnych życiowo, która nie podejmuje żadnych działań, aby uzyskać dokumenty albo potwierdzenie swych uprawnień do korzystania z opieki zdrowotnej.

Funkcjonujący obecnie system wymaga pełnej identyfikacji osoby ubezpieczonej oraz poddania się określonym procedurom, co w praktyce stwarza problemy, zarówno samym zainteresowanym, jak i właściwym w sprawie organom publicznym, już przy objęciu obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego lub potwierdzeniu prawa do świadczeń opieki zdrowotnej.

Również korzystanie przez osoby bezdomne ze świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych napotyka na sformalizowane i skomplikowane procedury, którym osoby te nie zawsze są w stanie sprostać (np. uzyskanie skierowania do lekarza specjalisty czy szpitala, oczekiwanie w kolejce na badanie lub zabieg, potwierdzenie zlecenia na wyrób medyczny w Narodowym Funduszu Zdrowia).

Problem stanowi także zapewnienie osobom bezdomnym dostępu do niezbędnych świadczeń zdrowotnych, leków i wyrobów medycznych po opuszczeniu szpitala, w schroniskach i innych placówkach dla osób bezdomnych, w tym świadczeń jednorazowych (np. zmiany opatrunku).

Duże trudności wiążą się ponadto z realizacją przez osoby bezdomne prawa do opieki długoterminowej. Przewlekła procedura przyjęcia do zakładów opiekuńczych i domów pomocy społecznej, niejednokrotnie powoduje konieczność długotrwałej i kosztownej hospitalizacji tych osób.

Konstytucja RP gwarantuje wszystkim obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Sytuacja materialna polskiego obywatela ma znaczenie, ale wyłącznie w zakresie jego zdolności do współuczestnictwa w finansowaniu świadczeń opieki zdrowotnej. Samo zaś prawo do świadczenia Konstytucja RP wiąże wyłącznie z posiadaniem polskiego obywatelstwa. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych uzależnia natomiast prawo polskich obywateli do świadczeń finansowanych ze środków publicznych od ich sytuacji materialnej. Rozwiązanie to musi budzić wątpliwości w kontekście postanowień Konstytucji RP.

Poprzedni Ministrowie Zdrowia nie podzielali zastrzeżeń Rzecznika, wyrażając stanowisko, że regulacje dotyczące zapewnienia każdemu konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia są wystarczające, a szczególna pomoc osobom w trudnej sytuacji materialnej, także osobom bezdomnym, odbywa się na zasadach i w zakresie określonym w ustawie o pomocy społecznej.