Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich, w związku z otrzymywanymi skargami, ponownie sygnalizuje problem środków prawnych służących przedsiębiorcom dla pozyskiwania kopalin. Problem ten łączy się bezpośrednio z kwestią ochrony praw majątkowych podmiotów będących właścicielami nieruchomości wykorzystywanych na cele przewidziane przez ustawę – Prawo geologiczne i górnicze.

W opinii Ministerstwa Środowiska, możliwość zajęcia nieruchomości na cele górnicze, przewidzianą w ustawie, należy rozpatrywać jako ograniczenie prawa własności, dopuszczalne na mocy przepisów Konstytucji RP. Nowa ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze nie wyeliminowała możliwości zajęcia nieruchomości osoby trzeciej w trybie cywilnoprawnym, co więcej rozszerzyła uprawnienia użytkownika górniczego. Zgodnie z przepisem art. 19 ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, przedsiębiorca który uzyskał koncesję na m.in. wydobywanie węgla kamiennego, może żądać wykupu nieruchomości lub jej części położonej w obszarze górniczym, w zakresie niezbędnym do wykonywania zamierzonej działalności. Natomiast zgodnie z art. 18 tej ustawy przedsiębiorca może żądać umożliwienia korzystania z cudzej nieruchomości, za wynagrodzeniem. Realizacja roszczeń przedsiębiorców wobec właściciela gruntu następuje na drodze procesu cywilnego. Do Rzecznika zgłaszają się właściciele nieruchomości, którzy czują się pokrzywdzeni przebiegiem procesu cywilnego dotyczącego zajęcia lub wykupu nieruchomości. Przedsiębiorcy uzyskują możliwość zajęcia nieruchomości w trakcie postępowania, często na jego początku, a właściciel otrzymuje wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości dopiero po prawomocnym zakończeniu sprawy. Pozbawienie właściciela możliwości korzystania z nieruchomości, na której zamieszkuje wraz z rodziną, bez zapewnienia stosownej rekompensaty, narusza istotę prawa własności. Zdaniem Rzecznika konieczna jest zmiana przepisów, która zapewni zabezpieczenie roszczeń przedsiębiorcy górniczego, a także pozwoli właścicielowi gruntu, już na etapie procesu, na chociaż częściową rekompensatę szkody, jaką poniósł wskutek wykonania zabezpieczenia.

Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie.