Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pani, która jest po rozwodzie, ma wątpliwości, czy powinna umożliwić widywanie się ojca z dzieckiem, w związku z pogarszającą się sytuacją epidemiczną. Dziecko cierpi na pewne schorzenia, a ojciec należy do antycovidowców i w jej ocenie zachowuje się nieodpowiedzialnie.

Zakładamy, że kontakty ojca z dzieckiem są uregulowane sądownie (na mocy postanowienia sądu lub porozumienia rodziców) i orzeczenie w tym przedmiocie jest prawomocne. Według stanu prawnego na dzień 9 listopada 2020 r. wygląda to tak:

Prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem jest prawem osobistym rodziców i przez to niezależnym od władzy rodzicielskiej. Osobista styczność rodziców z dziećmi jest zasadą, która jedynie w wyjątkowych przypadkach może podlegać ograniczeniu lub nawet wyłączeniu. Z tego powodu odstąpienia od wykonywania kontaktów nie uzasadnia samo subiektywne przekonanie jednego z rodziców, jeśli nie znajduje ono odzwierciedlenia w okolicznościach faktycznych danej sytuacji. Warto też dodać, że realizacja osobistej styczności z dzieckiem może następować w różnej formie m.in. poprzez przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, jak również utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 § 2 k.r.o.).

Sytuacje, w których może nastąpić ograniczenie bądź wyłączenie kontaktów rodzica z dzieckiem określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Naczelną zasadą, która winna przyświecać zarówno decyzjom rodziców co do wykonywanej pieczy nad dzieckiem, jak i przesłanką, którą zawsze powinien brać pod uwagę sąd rodzinny jest dobro dziecka.

Zatem, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem. Sąd opiekuńczy może między innymi: zakazać spotykania się z dzieckiem, zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu bądź ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość (art. 1132 k.r.o.). W sytuacji, gdy dobro dziecka jest zagrożone wraz z wnioskiem o zmianę kontaktów, motywowanego tą okolicznością, może zostać złożony wniosek o zabezpieczenie, który po rozpatrzeniu przez Sąd ureguluje zasady i formy kontaktów na czas trwania postępowania sądowego.

Próba utrudniania lub samowolnego ograniczania drugiemu rodzicowi kontaktów z dzieckiem, może skutkować wystąpieniem przez niego do sądu rodzinnego z wnioskiem o zagrożenie ukaraniem za utrudnianie wykonywania kontaktów z dzieckiem (bądź za ich nierealizowanie). W konsekwencji może to skutkować karą finansową dla rodzica, który do postanowienia o kontaktach się nie stosuje (art. 59815, art. 59816 i art. 59822  k.p.c.).

Tematyka realizacji kontaktów rodziców z dziećmi poruszana była również przez Rzecznika Praw Obywatelskich w wystąpieniach generalnych. W piśmie z dnia 09.11.2020 r. Rzecznik zwrócił uwagę m.in. na problemy z wykonywaniem kontaktów, które zostały orzeczone w miejscu, które wskutek ograniczeń epidemicznych jest obecnie zamknięte, a rodzic uprawniony do kontaktu nie może go zrealizować, nie może także wystąpić do sądu o szybką reakcję.

• Stanowisko w sprawie wykonywania kontaktów w czasie epidemii przedstawiło również Ministerstwo Sprawiedliwości.