Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Członkowie upadłej SKOK „Skarbiec” są wzywani do podwyższania swych udziałów w Kasie o 950%
• Zdecydowało o tym walne zgromadzenie jeszcze w 2015 r., o czym nie powiadomiono wszystkich członków (bo nie ma takiego obowiązku)
• Po trzech latach dostają oni wezwania od syndyka upadłości do opłacenia wyższych udziałów - na co wielu nie stać 
• Obecne przepisy nie gwarantują członkom SKOK-ów minimalnej ochrony, co budzi wątpliwości konstytucyjne RPO

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar spytał ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę, czy widzi konieczność zmian w przepisach dotyczących spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Obywatele skarżą się RPO na wezwania od syndyka SKOK „Skarbiec” w Piekarach Śląskich do opłacenia podwyższonych udziałów w Kasie. Podkreślają, że podwyższenie udziału o 950%  było dla nich dużym zaskoczeniem. W ich odczuciu działania syndyka są nieuprawnione i naruszają zasady współżycia społecznego. Wielu członków Kasy z uwagi na trudną sytuację finansową nie jest w stanie uzupełnić udziałów. Jeżeli np. członek Kasy zadeklarował 5 udziałów wynoszących 1 zł, to przy zmianie wysokości udziału do 95 zł, musi dopłacić 475 zł. 

30 czerwca 2015 r. Zebranie Przedstawicieli Członków SKOK „Skarbiec” w Piekarach Śląskich podjęło uchwałę o podwyższeniu wartości jednego udziału z 1 do 95 zł. W takiej sytuacji każdy członek Kasy jest zobowiązany do uzupełnienia swego udziału w terminie 30 dni od dnia uchwały - niewykonanie tego może oznaczać wykreślenie z rejestru członków. Jednak uchwał podjętych przez walne zgromadzenie nie doręcza się odrębnie członkom Kasy. Dlatego wielu z nich w ogóle nie wiedziało o tej uchwale. 29 września 2016 r. ogłoszono upadłośc SKOK „Skarbiec”.

Po trzech latach, o konieczności uzupełnienia udziałów wielu członków poinformował dopiero syndyk SKOK „Skarbiec”. Powołał się na zapis ustawy z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, zgodnie z którym po ogłoszeniu upadłości członkowie spółdzielni, na żądanie syndyka, niezwłocznie uiszczają niewpłaconą jeszcze część udziału. Obowiązkiem syndyka jest zwiększenie funduszu udziałowego tak, aby spółdzielnia mogła się wywiązać z zobowiązań wobec wierzycieli w najszerszym zakresie.

Zgodnie z Prawem spółdzielczym członek spółdzielni uczestniczy w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów. Zgodnie zaś z ustawą z 5 listopada 2009 r. o SKOK-ach odpowiedzialność członków kas za straty może zostać w statucie podwyższona do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów. Rzecznik nabrał wątpliwości co do zakresu odpowiedzialności członków SKOK-ów po ogłoszeniu upadłości - czy z uwagi na obie regulacje odpowiadają oni do wysokości udziałów wpłaconych, czy też zadeklarowanych.

RPO wskazuje też na brak jakichkolwiek ograniczeń podwyższania wysokości minimalnego udziału przez walne zgromadzenie. Z kolei brak obowiązku powiadamiania członków o podwyższeniu udziału utrudnia możliwość wytoczenia powództwa o uchylenie takiej uchwały zgromadzenia. Jest to bowiem możliwe w terminie 6 tygodni od dnia zgromadzenia lub też od dnia powzięcia wiadomości o uchwale - nie później jednak niż przed upływem roku od zgromadzenia.

- Niezrozumiałe jest zatem, dlaczego Kasa, obowiązana do dbania o swoje bezpieczeństwo ekonomiczne, nie wystąpiła wcześniej do swoich członków (jeszcze przed ogłoszeniem upadłości) z wezwaniem do uzupełnienia udziałów - pisze Adam Bodnar do ministra Zbigniewa Ziobry. Członkowie SKOK „Skarbiec” są kolejną grupą obywateli (po sprawie SKOK Wołomin), którzy zwrócili się do RPO o interwencję.

Za niepokojące Rzecznik uznaje problemy finansowe, z jakimi borykają się SKOK-i, a obowiązujące przepisy mogą w niewystarczający sposób chronić ich klientów. Dlatego w czerwcu 2018 r. RPO wystąpił do Komisji Nadzoru Finansowego o  stanowisko. KNF odpowiedziała, że nie sprawuje nadzoru nad działalnością syndyków. Wskazała również, że wobec ogłoszenia upadłości SKOK „Skarbiec" oraz zawieszenia jej działalności, nadzór KNF nad Kasą podlegał  ograniczeniu, albo wręcz wyłączeniu.

RPO przypomina, że zgodne z ustawą o SKOK-ach, do stosunków zobowiązaniowych między kasami a ich członkami stosuje się przepisy ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Należy mieć również na uwadze wyrażoną w art. 76 Konstytucji RP zasadę ochrony praw konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.  Z tego przepisu wynika, że obowiązki władz publicznych obejmują konieczność zapewnienia minimalnych gwarancji ustawowych wszelkim podmiotom, zwłaszcza osobom fizycznym, które (choć ich stosunki kształtowane są na zasadzie autonomii woli), zajmują słabszą pozycję, głównie ekonomiczną, w ramach ich relacji z profesjonalnymi uczestnikami gry rynkowej.

- Nie ulega wątpliwości, że członkowie SKOK-ów zajmują słabszą pozycję w relacji z Kasą. Dlatego w mojej ocenie obowiązujące regulacje nie zapewniają minimalnych gwarancji tym osobom, przez co możliwość kształtowania treści łączących ich stosunków zobowiązaniowych z Kasą została ograniczona w sposób, który budzi wątpliwości natury konstytucyjnej - głosi pismo RPO. Ponadto brak obowiązku informowania członków Kasy o podwyższeniu udziałów uniemożliwił zakwestionowanie uchwały z 2015 r. o podwyższeniu udziałów.

Dlatego Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o zajęcie stanowiska w sprawie, a w szczególności o poinformowanie, czy resort dostrzega konieczność odpowiednich zmian legislacyjnych.

V.7108.75.2018