Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W stałym zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostają aspekty ustawy o lekarzu sądowym związane z wystawianiem zaświadczenia o niezdolności do stawiennictwa na wezwanie organu ochrony prawa.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa jedynie choroba samego uczestnika postępowania uzasadnia wystawienie przez lekarza zaświadczenia o niemożności stawiennictwa. Tymczasem niemożność stawiennictwa może być także skutkiem choroby lub wypadku, któremu uległa inna osoba, będąca pod opieką uczestnika postępowania (np. dziecko lub inny członek rodziny, podopieczny powierzony czasowej opiece).

W ocenie Rzecznika w tego typu sytuacjach uczestnik postępowania nie jest w wystarczający sposób zabezpieczony. Znalezienie osoby trzeciej, która przejmie opiekę nad chorym na czas trwania czynności przed organem ochrony prawa nie zawsze jest możliwe, w szczególności jeśli doszło do nagłego wypadku lub pogorszenia stanu zdrowia osoby pozostającej pod opieką. Uczestnik postępowania postawiony jest wtedy przed wyborem pomiędzy koniecznością opieki nad bliską, chorą osobą, a uczestnictwem w postępowaniu, w sytuacji gdy niestawiennictwo może mieć dla niego istotne konsekwencje w postaci nałożenia na uczestnika postępowania kary porządkowej lub negatywnego dla niego rozstrzygnięcia (np. oddalenia powództwa lub wydania wyroku nakazowego). Brak obecności pełnomocnika lub obrońcy może z kolei pozbawić stronę możliwości skutecznej obrony jej praw i interesów.

Rzecznik wskazał także, że pouczenia o prawach i obowiązkach uczestników postępowania karnego, których wzory określają odpowiednie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, odwołują się jedynie do przepisów k.p.k. wskazujących, że wyłączną podstawą usprawiedliwienia nieobecności z powodu choroby jest przedstawienie zaświadczenia wydanego przez lekarza sądowego. Nie zawierają zaś informacji o możliwości uznaniowego usprawiedliwienia niestawiennictwa przez organ prowadzący postępowanie, co może u uczestnika postępowania (szczególnie niekorzystającego z pomocy pełnomocnika profesjonalnego) wywołać mylne wrażenie, że taka możliwość w ogóle nie istnieje.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przeanalizowanie możliwości zmiany obowiązujących przepisów ustawy o lekarzu sądowym w kierunku lepszego zabezpieczenia interesów uczestników postępowania. Poprosił także o poinformowanie o podjętych działaniach w tym zakresie.