Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Trudne dziedzictwo ukraińskich cmentarzy w Polsce. Co możemy zrobić by je ocalić?
• Nad tym pytaniem zastanawiano się podczas ostatniego w tym roku spotkania Inicjatywy (Nie)zapomniane cmentarze pt. „Trudne dziedzictwo. Problem cmentarzy ukraińskich na terenach postmigracyjnych Polski Południowo-Wschodniej”

W Polsce można wyróżnić trzy grupy cmentarzy ukraińskich:

1) Cmentarze żołnierzy I wojny światowej albo żołnierzy Ukraińskiej Armii Ludowej, rozsiane są w różnych regionach i nie budzą negatywnych emocji. Zdecydowana większość jest odnowiona.

2) Cmentarze na terenach postmigracyjnych, będące dziś najczęściej cmentarzami komunalnymi – one są w najgorszym stanie. Niektóre celowo dewastowane. Zajmują się nimi społecznicy (chociażby Magurycz) lub rodziny pochowanych. Na nich znajdują się też najczęściej groby cywilnych ofiar konfliktu polsko-ukraińskiego. Budzą one niekiedy negatywne emocje.

3) Pochówki członków ukraińskiego podziemia,  którzy spoczywają na cmentarzach albo poza nimi. O nich jest głośno, wzbudzają skrajne emocje i często są elementem gry politycznej. W ostatnich latach kilkanaście z nich zniszczono, co nie spotkało się z żadną reakcją władz. Stały się zakładnikami polityki międzypaństwowej.

Szacuje się, że w Polsce znajduje się prawdopodobnie około 1400 cmentarzy ukraińskich. Często są nazywane inaczej: unickie, łemkowskie, greckokatolickie, dawnych mieszkańców tych ziem itd. (żeby nie wzbudzać negatywnych emocji) stając się „przeźroczyste” i obojętne emocjonalnie. Stosunek do konkretnych ukraińskich cmentarzy w dużej mierze zależy od nastawienia lokalnych władz, ale także od działań społeczników, różnych Grobersów (określenie Damiana Kruczkowskiego ze Stowarzyszenia FRYDHOF). Wspólnych polsko-ukraińskich akcji sprzątania cmentarzy, działań edukacyjno-historyczno-badawczych, które odkrywają historie i twarze konkretnych osób spoczywających na lokalnym cmentarzu. Spotkanie zakończyło się postulatem powołania grupy roboczej ds. lokalnych projektów badawczych, która wypracowałaby procedury działań na lokalnych cmentarzach (wszystkich, nie tylko ukraińskich).

W ostatnim tegorocznym spotkaniu Inicjatywy (Nie)zapomniane cmentarze, 2 grudnia br., przygotowanym i poprowadzonym przez dr Olgę Kich-Masłej, wzięli udział: dr Olga Solarz, prof. Igor Hałagida, dr Mariusz Sawa, Igor Horków.

Osoby zainteresowane działaniami Inicjatywy (Nie)zapomniane cmentarze zapraszamy do kontaktu:

Joanna Troszczyńska-Reyman

(22) 55 17 989  e-mail: niezapomnianecmentarze@gmail.com