Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Majowe święta mają dla Polaków wyjątkowe znaczenie. Niemal każdy może odnaleźć w nich jakąś cząstkę swojej społecznej i patriotycznej tożsamości. Święta są głęboko osadzone w historii. Każde z nich nawiązuje do konkretnej tradycji, ma też nieco inną treść i formę ekspresji. O ich wadze i popularności decyduje również to, że dają one możliwość zamanifestowania swoich postulatów czy emocji względem Ojczyzny zarówno w formie indywidualnej, grupowej, jak i państwowej.  

W tym roku jednak nad każdym z majowych świąt zawiśnie wspólny cień. Żyjemy w czasach różnych ograniczeń i zagrożeń związanych z pandemią koronawirusa. Towarzyszy nam niepokój dotyczący obecnej sytuacji życiowej i zdrowotnej, a także niepewność co do przyszłości. Dodatkowo na atmosferę obchodów może rzutować ostry konflikt polityczny w wokół wyborów prezydenckich, który bardzo wyraźnie podzielił Polaków.

1 maja obchodzimy Święto Pracy - Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy. Jest to szczególna okazja do podkreślenia, jak ważna jest ochrona miejsc pracy, praw pracowniczych czy wsparcie dla tych wszystkich osób, które z różnych powodów tracą dotychczasowe źródła dochodu. To jest dzień, który powinien nam przypominać o ochronie godności pracownika. Tym samym z protestem powinny się spotkać wszelkie pomysły zmierzające do przedmiotowego traktowania pracowników, typu zwalnianie za pośrednictwem maila czy wysyłanie na przymusowe urlopy.

Tych zagrożeń, obaw, dziur w antykryzysowych tarczach i niebezpiecznych pomysłów jest dzisiaj naprawdę wiele. Nie sposób ich tu wszystkich omówić. Biuro RPO stara się to czynić na co dzień w wystąpieniach RPO do różnych instytucji. Generalnie nie powinniśmy godzić się na rozwiązania, których praktycznym sensem może być przerzucanie głównego ciężaru kosztów wychodzenia z kryzysu na barki pracowników. Zarówno w sensie ekonomicznym, jak i prawnym. Konstytucja RP jest zbudowana na filarach ochrony sprawiedliwości społecznej (art. 2), zrównoważonego rozwoju (art. 5), solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych (art. 20) oraz ochrony pracy (art. 24). Obecnie znaleźliśmy się w szczególnej godzinie próby. Przechodzimy głęboki test wiarygodności naszych wartości konstytucyjnych oraz wartości, które były podkreślane przez wszystkie ekipy rządzące od 1989 r. Pierwszomajowe święto jest dobrym momentem, aby o ludzkiej godności i prawach pracowniczych przypomnieć wszystkim uczestnikom życia publicznego.    

2 maja obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dzień Polonii i Polaków za Granicą.  Wbrew pozorom i to święto ma nie tylko wymiar symboliczny. Chodzi o to, aby naszego patriotyzmu nie sprowadzać tylko do wywieszania flagi (choć to piękny zwyczaj), lecz nadać mu głębszą treść. Powinniśmy się między innymi pokusić o refleksję, jak w sensie społecznym rozumiemy nasze przywiązanie do Ojczyzny. Na czym w rzeczywistości polega nasz patriotyzm konstytucyjny? Czy w trudnym czasie jesteśmy w stanie kształtować Rzeczpospolitą jako nasze dobro wspólne (art. 1 Konstytucji)? Natomiast w kontekście debaty o wyborach prezydenckich musimy powtarzać, że żaden z obywateli RP przebywający poza granicami Polski nie może być pozbawiony prawa współdecydowania o najważniejszych sprawach dotyczących Ojczyzny.

Wreszcie Święto Narodowe Trzeciego Maja (229. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja). To szczególny dzień nie tylko ze względu na chwalebny moment naszej historii, ale również ze względu na współczesny spór o rolę konstytucji. Pewnie usłyszymy w tym dniu wiele podniosłych słów, lecz nie powinny one zagłuszyć oczywistych pytań o to, co obecna władza robi z ustawą zasadniczą. Czy można pogodzić patriotyzm z łamaniem i obchodzeniem konstytucji? Jak się ma odwaga ojców-założycieli Konstytucji 3 Maja w obliczu nadciągającego zagrożenia, do dzisiejszych prób lekceważenia konstytucyjnych praw obywateli w obliczu kryzysu ekonomicznego? Jak obywatele mają bronić swojej Konstytucji, skoro władza stopniowo podporządkowuje sobie instytucje służące kontroli praworządności, pozbawia je cech niezależności i transparentności? To tylko pytania, myślę jednak, że warto wykorzystać majowe święta do refleksji nad tymi zagadnieniami.

Życzę wszystkim obywatelom, aby te majowe dni ludzi pracy, patriotyzmu i Konstytucji przyniosły również chwilę wytchnienia. Miejmy nadzieję, że za rok będziemy mogli w pełni korzystać z naszych praw, a majowe święta 2021 r. będą festiwalem naszej obywatelskości.