Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 30 września 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie wystąpił do Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w sprawie braku normatywnego określenia wzorów dokumentów stosowanych przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego (GITD) w postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Od blisko pięciu lat nie wydano w tej sprawie rozporządzenia, mimo delegacji ustawowej, określonej w art. 129g ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Jednocześnie Rzecznik zwrócił się do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych podnosząc wątpliwości co do sposobu prowadzenia przez GITD czynności wyjaśniających w sprawie o wykroczenie ujawnione urządzeniem rejestrującym, tzw. fotoradarem. Wątpliwości Rzecznika budzi praktyka GITD kierowania do obywateli wezwań alternatywnych, to jest żądania wskazania osoby, której powierzono pojazd lub wyrażenia zgody na ukaranie za ujawnione wykroczenie drogowe. W ocenie Rzecznika zaistniała sytuacja powoduje negatywne konsekwencje w sferze praw i wolności obywatelskich.  Brak rozporządzenia powoduje niepewność obywatela w zakresie jego sytuacji procesowej, a w konsekwencji co do zakresu przysługujących mu praw. Brak jasnego przekazu co do podstawy i zakresu odpowiedzialności z tytułu wykroczenia może ograniczać prawo do obrony.

Argumentacja pisma skierowanego do Ministerstwa oparta jest na wyroku z dnia 12 marca 2014 r., sygn. akt P 27/13, w którym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że sposób stosowania prawa, polegający na tym, że właściciel lub posiadacz pojazdu wezwany przez właściwy organ do wskazania, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, albo przyjmie mandat za popełnione wykroczenie, albo poniesie odpowiedzialność za niewskazanie osoby, która kierowała tym pojazdem, nie ma jakichkolwiek podstaw w przepisach, a nawet jest z nimi sprzeczny. Jak wyjaśnił Trybunał: „Gdy wykroczenie drogowe zostanie utrwalone za pomocą urządzenia rejestrującego (fotoradaru), to ukaranie sprawcy mandatem karnym dopuszczalne jest jedynie wówczas, gdy nie ma wątpliwości co do jego tożsamości. Jeżeli organ nie ma wątpliwości, kto jest sprawcą wykroczenia drogowego, to nie może jednocześnie podejmować czynności zmierzających w kierunku ujawnienia innego sprawcy tego wykroczenia, żądając od właściciela (posiadacza) pojazdu wskazania, komu powierzył pojazd do kierowania (używania) w oznaczonym czasie.

Z drugiej strony, jeżeli organ ma wątpliwości co do tego, czy sprawcą wykroczenia przekroczenia dopuszczalnej prędkości jest właściciel (posiadacz) pojazdu, to nie może go ukarać mandatem karnym za to wykroczenie, ale może żądać wskazania, komu powierzył pojazd do kierowania (używania) w oznaczonym czasie”.